چکیده:
قانونگذار قانون مجازات اسلامي در ماده 268، ثبوت سرقت حدي را منوط به احراز شرايطي نموده است، از جمله اين شرايط رسيدن ارزش مال مسروق در زمان اخراج از حرز، به ميزان 5/4 نخود طلاي مسكوك (ربع دينار) است. اين ديدگاه اگرچه مستظهر به موافقت مشهور فقيهان امامي است و محاكم قضايي نيز به استناد ماده پيش گفته در برخي موارد حكم به قطع يد صادر نموده اند، ليكن قول مزبور تنها ديدگاه موجود در مسئله نبوده و ثمره تتبعات برخي فقيهان مغاير با نظر قانونگذار است. تحديد نصاب سرقت به خمس دينار، ثلث دينار و دينار كامل، در كنار نظر مختار مشهور فقيهان، اقوال موجود در مسئله را تشكيل مي دهند.
جستار حاضر با تحليل تمامي نظريات ارائه شده و بررسي ادله باب در ترازوي فقاهت، در نهايت قول به لزوم رسيدن نصاب به دينار كامل را منطبق با موازين يافته است. مقتضاي قاعده درء، مفاد اصل احتياط و ابتناي حدود بر تخفيف و تسامح، بخشي از مستندات مختار نگارندگان مي باشند.
خلاصه ماشینی:
در پاسخ به این اشکال میتوان گفت اولا: از لحاظ صغروی این سخن محل اشکال است و حتی در فرض پذیرش این استدلال نیز اجماعی در مسئله وجود ندارد؛ زیرا همانگونه که گذشت ابن ابی عقیل عمانی، فقیه سده چهارم هجری قمری، که خود از فقیهان متقدم امامی است و در کنار ابن جنید اسکافی لقب «قدیمین » را یدک میکشند و حتی برخی وی را نخستین فقیه شیعی دانسته اند که در آغاز غیبت کبری فقه را تهذیب کرد و نظر اجتهادی را به کار بست و بحث در اصول را از فروع جدا ساخت (بحرالعلوم ، ١٤٠٥، ج ٢، ص ٢٢٠)، خود از مخالفان اجماع ادعایی مزبور است ؛ و ثانیا: از لحاظ کبروی نیز چنین استظهاری محل تأمل است ؛ زیرا اگرچه فتاوای قدما به موجب قرب زمانی به عهد معصومین (ع ) و کمی واسطه ها و دسترسی بیشتر به اسناد و مدارک، میتواند اعتبار بیشتری داشته باشد، اما از یک سو احاطه و تسلط به فتوای فقهای متقدم و نقل آن ، برای مدعی اجماع ، با توجه به پراکندگی فقیهان در بلاد مختلف و خاصه از جهت فقدان وسایل ارتباط جمعی و عدم امکان طبع کتاب و نشر فتوا در سطح گسترده در اعصار سابق ، بسیار بعید به نظر میرسد؛ و از سوی دیگر شاید دقت متأخران در استخراج و استنباط احکام بیش از دقت قدما بوده و آنها با بساطت بیشتری استنباط کرده و فتوا میداده اند؛ بنابراین این دیدگاه که نظر متقدمان کاشفیت بیشتری از قول معصوم دارد صرف احتمال بوده و نمیتواند مورد تکیه قرار گیرد.