چکیده:
از دیرباز، تواتر قرآن از جمله مسائل بنیادین علم قرائت بوده که به دلیل طرح پارهای مسائل پیرامونی، کیفیت آن به خوبی فهم نشده است؛ برخی در مسیر دفاع از قرآن و انگیزش مذهبی، قائل به تواتر قرائتها شده و بعضی نیز تواتر قرآن را به میزان معینی از آیات محدود نمودهاند. همچنین در دوران معاصر، برخی از مفسران و محققان تنها قرائت حفص از عاصم را متواتر و شایسته اعتنا قلمداد نموده و به سایر قرائات وقعی ننهادهاند.
پژوهش حاضر در راستای تبیین این مسئله، کاربرد تواتر را در سه حیطه تواتر نص قرآن، تواتر قرائتهای هفت یا دهگانه و نیز تواتر قرائت حفص از عاصم مطرح نموده و کوشیده است با نگاه تاریخی ـ تحلیلی و با طرح و نقد دیدگاههای مختلف، تصویر واضحی از تواتر قرآن و چگونگی آن ارائه نماید. در نهایت با تأکید بر لزوم تواتر قرآن، این نتیجه به دست آمده که منظور از این تواتر، تواتر سیاهه قرآن است که مهمترین ضابطه پذیرش هر قرائت بوده و منحصر به قرائت حفص از عاصم نیست.
خلاصه ماشینی:
"توضیح آنکه از دیرباز قائلان به تحریف قرآن ، در میان دلایل خود بر تحریف ، به مسئله اختلاف قرائت ها اشاره نموده اند؛ زیرا به زعم ایشان با وجود اینکه قرآن یکی هست ، اختلاف های بسیاری از سوی قاریان در قرائت آن رخ داده به گونه ای که مصحف موجود، شامل برخی از این اختلاف ها بوده و از آن ها پیراسته نیست ؛ بنابراین تحریف در آن واقع شده است (بحرانی ، بی تا، ج ٨، صص ٩٧ـ٩٩/ نوری ، بی تا، صص ٢٠٩ـ٢٣٣)؛ از این رو، برخی در جهت رد نظر اینان ، دیدگاه تواتر قرائت ها را پذیرفتند.
طبری هم قرائت مخفوض بدون نون را بر سایر قرائت ها ترجیح داده است (طبری، ١٤١٥، ج ١٥، ص ٨٣) لذا روشن است تعبیراتی نظیر «قراءة الناس ، عامة و مجهور» بیانگر قرائتی مجزا از قرائت توده مردم نیست بلکه ظاهر آن است که در نگاه متقدمان ، این عبارات مشیر به قرائت قاریان مشهور است چنان که مکی بن ابی طالب در شروط اعتبار قرائت می گوید: «وقتی سه چیز در قرائت یک واژه وجود داشته از سوی علما پذیرفته شده است ؛ اول اینکه بر اساس قواعد عربی ، متنی استوار باشد؛ دوم با مصحف و سیاهه قرآن موافق باشد و سوم ، عامه بر آن اجتماع کرده باشند»."