چکیده:
مسئله نوشتار حاضر بررسی تحلیلی رویکردهای مختلف در مطالعات اسلام گرایی است. رویکردهای مطالعات اسلام گرایی در دو دسته اصلی قابل طبقه بندی هستند: الف) مطالعات کلاسیک / مدرن؛ ب) مطالعات پسامدرن. مطالعات کلاسیک / مدرن بیشتر از منظرهای اندیشه شناختی، تاریخی و جامعه شناختی این مسئله را بررسی کرده اند؛ در مقابل، مطالعات پسامدرن بر اساس اصل سازنده گرایی اجتماعی، با اصالت دادن به شرایط اجتماعی شکل گیری پدیده ها، اسلام گرایی را عمدتا محصول شرایط اجتماعی می دانند. در نقد و بررسی این رویکردهای مطالعاتی می توان گفت که غالب رویکردهای مطالعاتی کلاسیک / مدرن، به ویژه مطالعات جامعه شناختی، تحت تاثیر مبانی مدرن قرار دارند و در نتیجه جانبدارانه هستند، هرچند برخی از آنها، به ویژه رویکردهای اندیشه شناختی، قابل قبول اند. رویکردهای پسامدرن نیز به دلیل نسبی گرایی، به لحاظ مبنایی از درک اسلام گرایی و پیام آن باز می مانند.
خلاصه ماشینی:
"مطالعات کلاسیک /مدرن بیشتر از منظرهای اندیشه شناختی، تاریخی و جامعه شناختی این مسئله را بررسـی کـرده انـد؛ در مقابـل ، مطالعـات پسامدرن بر اساس اصل سازنده گرایی اجتماعی، بـا اصـالت دادن بـه شـرایط اجتمـاعی شکل گیری پدیده ها، اسلام گرایی را عمدتا محصول شرایط اجتماعی مـیداننـد.
بنـابراین سؤالات اصلی بحث ، اینها هستند: اسلام گرایی چیست و مدلول آن کدام است ؟ آیا اتفـاق نظری در معنای اسلام گرایی وجود دارد؟ چگونه میتوان اسلام گرایی را مطالعه کرد؟ چـه رهیافت هایی برای مطالعه و تبیین اسلام گرایی به کار گرفته شده است ؟ در این نوشتار سعی خواهد شد مطالعات صورت گرفته از دو منظر تحلیـل مفهـومی و تحلیل نظری بررسی شوند و ضمن مفهوم شناسی اسلام گرایی، اجمـالی از رهیافـت هـای مطالعاتی مختلف در باب اسلام گرایی ارائه شود.
از نظر غرب هر جریانی که از بازگشت دین به عرصه سیاسی سـخن بگویـد، بنیادگرا محسوب میشود؛ برای نمونه ، هرایر دکمجیان در مطالعه خود در باره جنبش های معاصر اسلامی از این برچسب استفاده کرده است .
در این مطالعات ، به تبع رهیافت مطالعاتی به کار گرفته شده در آنها و دیدگاه های مختلف درباره چیستی و ماهیت این پدیده یا گاه با طبقه بندی گونه های مختلف حرکت اسلامی، از برچسب ها و عناوین مختلفی نظیر اسـلام سیاسی، اسلام گرایی، رادیکالیسم اسلامی، بنیادگرایی و اصول گرایی اسلامی استفاده شده است ؛ اما میتوان دو واژه اسلام گرایی و اسـلام سیاسـی را در معنـای کـلان بـر تمـامی حرکت ها و جریان های اسلامی که در صدد احیای اسلام در عرصه سیاسی هستند، اطلاق نمود و آنها را به یک معنا به کار برد."