چکیده:
روند آموزش مدرن زنان مسیری پرپیچ و خم ، طولانی و با دشواری ها و مبارزه های فراوان بود. ا ز آنجایی که ورود هر کالا یا پدیده نوین غربی به کشور با موانعی روبرو بود و مخالفان و موافقانی داشت ، نیروهای پیشرو برای کاهش شکاف بین فضای سنتی و مدرن و جلوگیری از مقاومت های ذهنی مقابله با پدیده های نو، راهکارهایی به کار می بستند که در قالب شکل و محتوا بازتاب می یافت . آموزش زنان در سه موج تحول پیش از مشروطه از اقبال زیادی برخوردار نشد و تاسیس نخستین مدارس دخترانه در سالهای پیش از مشروطه به شکست انجامید و تا پیدایش مشروطه فقط منحصر به مدارس خارجی شد. مجلس اول ارمغانی برای مدارس دختران به همراه نداشت . مجلس دوم دست آوردهای بسیاری به همراه داشت و این روند تا سالهای پس از جنگ اول جهانی و دوره رضاشاه همچنان رو به گسترش بود.
خلاصه ماشینی:
"آنها به هنگام ورود به کشور به قصد تبلیغ مذهبی سعی در ایجاد مدارسی به سبک اروپائی می کردند که اولین نمونه های این مدارس در شهرهای ارومیه ، تبریز، اصفهان و تهران تأسیس شد (محبوبی ، تاریخ مؤسسات تمدنی ، ج١، ص ٢٤٠).
از مهمترین مدارس دخترانه آمریکایی در ایران باید از مدرسه متوسطه فرانکو پرسان نام برد که در ابتدا به صورت کلاس خصوصی در منزل یوسف خان ریشار (مؤدب الملک ) آغاز به کار کرد و در سال های بعد به عنوان یکی از بهترین مدارس دخترانه تهران شناخته شد (بامداد، زن ایرانی ، ص ٤٥).
١٢٣٥ ش، تعدادی از فارغ التحصیلان مدرسه دارالفنون برای ادامه تحصیل به اروپا اعزام شدند که بسیاری از آنها در سالهای بعد در تأسیس و رونق مدارس جدید نقش بسیاری ایفا کردند، از جمله می توان از میرزا محمودخان احتشام السلطنه و علی خان ناظم العلوم نام برد (صدیق ، تاریخ فرهنگ ، ص ٣٥٦؛ احتشام السلطنه ، خاطرات ، ص ٣١٥).
همچنین در رمضان ١٣٢٩ مجلس شورای ملی ، وزارت معارف را موظف به تأسیس نه مدرسه ابتدایی شش کلاسه در تهران ، مشهد، شیراز، تبریز و کرمان کرد که برای هر کدام از مدارس نیز بودجه ای در نظر گرفته شد.
از مدارسی که از استقبال بیشتری برخوردار شد می توان از مدرسه قابلگی نام برد که از سال ١٣٠٥ ش، شروع به کار کرد و دختران با اتمام این مدرسه ، هم می توانستند در رشته پزشکی ادامه تحصیل دهند و هم در مریضخانه فعالیت کنند در سال ١٣٠٩ ش مریضخانه نسوان دارای چندین دکتر زن بود (سالنامه پارس ، سال ١٣٠٩ش ، ص ١٥٣)."