چکیده:
جهانی شدن اقتصاد موجب توسعه صنایع و خدمات پیشرفته درکلانشهرهای فعال در شبکه شهرهای جهانی شده است. از مهمترین پیامدهای فضایی فرایند جهانی شدن اقتصاد در کلانشهرها می توان به افزایش اشتغال بخش خدمات پیشرفته نسبت به فعالیتهای صنعتی ، تمرکز و جایگزینی این نوع فعالیتها در مناطق مرکزی و کم تراکم جمعیتی و به موازات آن انتقال صنایع سنگین به مناطق پیرامونی اشاره نمود. این تحقیق با چنین پیش فرضی به بررسی نوع فعالیتهای خدماتی و نحوه مکان گزینی آنها در مناطق 22 گانه کلانشهر تهران در طی یک دوره 8 ساله و براساس سرشماری کارگاهی( 1373-1381) پرداخته است. نتایج بررسی نشان می دهد که 20 درصد و یا یک پنجم از کل کارگاههای ایجاد شده تهران در این مدت از خدمات پیشرفته بوده و 80 درصد از نوع فعالیتهای بخش صنعتی می باشد. از طرفی در طی این 8 سال، مکان گزینی بیش از 50 درصد کارگاههای از نوع خدمات پیشرفته فقط در مناطق مرکزی شامل 11،12، 6و7 بوده و البته گرایشی بطئی به مکان گزینی در مناطق شمالی کم تراکم 1الی 5 به دلیل دسترسی بهتر به خدمات و امکانات پیشرفته این مناطق ملاحظه می شود. در مجموع با توجه به تداوم جذب فعالیتهای عصر صنعتی و گرایش اندک به فعالیتهای خدمات پیشرفته ، اقتصاد فضایی حاکم بر کلانشهر تهران کماکان اقتصاد صنعتی بوده است.
خلاصه ماشینی:
"مکان گزینی خدمات پیشرفته در شهرهای جهانی به دلیل ماهیت تولیدات شان و نیز مواد اولیه ی مورد نیاز- که بیشتر داده ها و اطلاعات دانش پایه بوده و برای تکمیل و ارتقای تولیدات دیگر بخش های اقتصادی به کار میروند- لزوما در ارتباط با تراکم بالای جمعیتی و یا کاربری ها نیست ؛ به دلیل اینکه توسعه ی فناوریها و زیرساخت های اطلاعاتی - ارتباطی موجب واگرایی این نوع از خدمات شده است (٣ :١٩٩٠,Mc Graw).
هرچند ازلحاظ ظاهری شباهت هایی با این نوع شهرها، به - ویژه در گسترش منطقه ی کلانشهری و یا ظاهرشدن برخی خصلت های منفی شهر جهانی نظیر قطبی شدن اجتماعی - فضایی دارد، ازنظر ماهوی و مدل توسعه ای که شهرهای جهانی در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه نظیر کشورهای شرق آسیا در تجدید ساختار فضایی- کالبدی تجربه کرده اند، تفاوت های اساسی دارند؛ به طوری که گونه ای از تقسیم کار میان کلانشهر و منطقه ی پیراشهری را می توان دید که طی آن مرکز به سمت خدمات مالیه و بانکی ، نوآوری و و طراحی لباس ، خدمات فرهنگی ، خدمات رسانه های گروهی و صنعت گردشگری و پیرامون به سمت فعالیت های تولیدی عمدتا صنعتی گرایش دارند؛ اما این مدل توسعه هنوز در منطقه ی کلانشهری تهران به دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی شکل نگرفته و درصورت رخ دادن ، شدت آن کمتر است ."