چکیده:
سیدمحمدباقر طباطبایی یزدی از علمای بزرگ قرن سیزدهم هجری است. هوش و استعداد خدادادی، کثرت مسافرت، طبع شعری، کثرت و تنوع در تالیفات منظوم و منثور فارسی و عربی، از ویژگی های اوست. نسخه خطی «فیروزجات طوسیه در شرح خطبه رضویه» یکی از آثار مهم اوست. این اثر دارای ارزش های ادبی، فلسفی، کلامی، اخلاقی، سیاسی، و عرفانی است؛ در مقدمه آن شرح عهدنامه مالک اشتر و قسمتی از نامه امام صادق (ع) به نجاشی آمده است. در این اثر که دو دهه پیش از جریانات مشروطه تالیف شده، مولف به روشی ملایم توصیه های مهمی در باب عدالت، مردم داری، تبعیت از مجتهد اعلم، احترام به علما و سادات، و اصلاح امور، به ناصرالدین شاه می نماید و به شرحی عقلی استدلالی از خطبه توحیدیه امام رضا (ع) می پردازد. سبک فیروزجات گاهی علمی و گاهی ادبی فنی است. این نثر آهنگین، آمیخته به آیات، احادیث، اشعار، ضرب المثل ها و حکایات تاریخی جذاب است. تاکنون پژوهشی پیرامون فیروزجات انجام نشده است. مولف در ساختار ظاهری این اثر از سعدی، جامی و نراقی، و در آرا فلسفی کلامی از صدرالمتالهین اثر پذیرفته است.
خلاصه ماشینی:
")، مرحله ، مطلب ، درجه ، حکم ، بیان ، مرام ، فایده ، لمعه ، ثـمـره و غیره به کار برده است ؛ در شرح خطبه به ابعاد فلسفی ،کلامی ، عرفانی ، اختلاف روایات خـطـبـه ، وجوه افتراق با احادیث دیگر در باب توحید، و پاسخ به شبهه ها توجه دقیق دارد؛ به عنوان نمونـه در شرح عبارت ( اول عبادة الله معرفته ) قول اخباریین بر فطری بودن معرفت را، با این برهان که معرفت بنا بر فطریت متعلق تکلیف و وجوب آن نمی شود، رد می کند؛ در ادامه ، برهان های تمانع و فرجه در توحید را شرح ، و با مطرح کردن شبه ابن کمونه ، به شش طـریـق بـه آن جـواب می دهد؛ در باب نفی صفات ، آراء فرقه های معتزله (نیابت ذات از صفات )، اشاعره (اعـتـقـاد بـه صفات زائده قدیمه ) و کرامیه (صفات زائده حادثه ) را به اختصار مطرح و ابطال می کند و تفصیل این بحث های کلامی را به کتاب مهم خود وسیلـة الوسایل ارجاع می دهد؛ در باب اثبات وجـود خدای صانع ، با ذکر طرق مسلک های مختلف (طبیعیین ، ریاضیین ، الهیـیـن و مـتـکـلـمـیـن ، می گوید:«اسهل طرق از برای عامه خلق ..."