چکیده:
یکی از انواع مخاطرات طبیعی که هر ساله باعث به وجود آمدن خسارات زیاد در سراسر جهان می شود، وقوع سیلابهای شدید و ناگهانی است که یکی از دلایل آن وقوع بارش سنگین است. پژوهش حاضر به منظور شناسایی عوامل دینامیکی و همدیدی موثر در وقوع بارش های سنگین بیش از 30 میلی متر در دوره آماری 2000 - 2005 در خرم آباد انجام شده است. بدین منظور ابتدا آمار و اطلاعات مورد نیاز بارندگی از اداره ی کل هواشناسی لرستان تهیه گردید و بارش های بیش از 30 میلیمتر شناسایی و استخراج گردید. سپس الگوهای توزیع فشار در سطح دریا و الگو های هوا در ترازهای 850، 500 هکتوپاسکال جو منطقه ی مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار grads ترسیم و شناسایی گردید و ارتباط وقوع بارش های سنگین با الگو های هوا در لایه های مختلف جو مورد برسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که از پنج مورد انتخابی بارش سنگین در دوره مورد نظر، دو مورد به علت ادغام سیستم های کم فشار مدیترانه ای و سیستم کم فشار سودان در منطقه ی مورد نظر بوده و دو مورد به علت ورود سیستم های کم فشار سودان از سمت جنوب و جنوب غرب به ایران و همچنین تغذیه ی رطوبت و گرمای آن ها از طریق آب های حاره ای و آب های جنوب ایران از جمله خلیج فارس بوده و مورد آخر به علت ورود سیستم کم فشار دریای سیاه به ایران بوده است. البته در همه ی موارد وجود ناوه ای هر چند ضعیف در سطوح 850 و 500 هکتوپاسکال برای افزایش ناپایداری و تغذیه ی رطوبت سامانه های وارده به منطقه ی مورد مطالعه از طریق آب های نواحی جنوبی ایران در اکثر بارش های سنگین رخداده در منطقه ی مورد مطالعه از عوامل مهم جهت ایجاد ناپایداری، تاوایی، جو کژ فشار و رخداد بارش سنگین است.
خلاصه ماشینی:
جدول (١) : نشان دهنده ی موردی علل سینوپتیکی وقوع بارش های بیش از mm٣٠ دوره ی بارشی مورد مطالعه مقدار بارندگی به میلیمتر علت رخداد بارش ١٠دسامبر٢٠٠٠ 45 ورودسامانه ی کم فشار دریای سرخ و سودان ٤دسامبر٢٠٠١ 60 ورود سامانه ی کم فشار ترکیبی دریای سرخ و مدیترانه ای ٣ژانویه ٢٠٠٤ 36 ورودسامانه ی کم فشار دریای سیاه ١٢مارس ٢٠٠٥ 48 ورود سامانه ی کم فشار دریای سرخ و سودان ١٦آوریل ٢٠٠٥ 51 ورودسامانه ی کم فشار ترکیبی دریای سرخ و مدیترانه ای بررسی بارش ٤٥ میلیمتری ١٠ دسامبر٢٠٠٠ در نقشه ی سطح زمین روز ٩ دسامبر ٢٠٠٠ یک مرکز کم فشار با فشار مرکزی ١٠١٠ هکتوپاسکال بر روی دریای سرخ دیده می شود و یک مرکز پرفشار با فشار مرکزی ١٠٢٥ هکتوپاسکال بر روی شرق دریای مدیترانه قرار دارد که دامنه های خود را تا مناطق زاگرس نشین ایران از جمله خرم آباد کشیده است .
در روز اوج بارش یعنی در روز ١٠ دسامبر در نقشه ی سطح زمین مشاهده می شود که سامانه ی کم فشاری که روز قبل بر روی دریای سرخ قرار داشت به سمت شمال شرق حرکت کرده و خود را به نواحی جنوب غربی ایران رسانده و ضمن تقویت رطوبت از خلیج فارس به استان لرستان رسیده است که موجب رخداد بارش سنگین در خرم آباد شده است و رطوبت خود را روی استان های نواحی جنوب غربی ایران تخلیه و جو کژ فشاری را بر روی منطقه حاکم می کند.
در نقشه ی سطح زمین روز ٤ دسامبر مشاهده می شود که دو مرکز کم فشاری که روز قبل بر روی دریای مدیترانه و دریای سرخ واقع شده بودند با حرکت به سوی شرق خود در نواحی جنوب غربی ایران با هم ادغام شده و سبب ناپایداری شدید در منطقه و رخداد بارش سنگین در منطقه ی مورد مطالعه شده است .