چکیده:
نسخة 1511 کتابخانة ملی ملک مجموعه ای دارای آثاری مورخ میان سالهای 517 تا 519 ق
است. این مجموعه دارای متونی به زبانهای عربی و فارسی عمدتا در زمینة آموزش عربیت و
ادبیات عربی و یک اثر در قراآت قرآنی و برخی مطالب پراکنده است. کاتب همة آثار مجموعه
ابوجعفر محمدبن ابی الفضل الصایغی البیهقی است و از یادداشتهای وی دانسته می شود که نسخه
را برای خودش کتابت کرده و عمدة آنها را بر استادان فن خوانده است . وجود آثاری در
آموزش فنون مختلف عربیت، از جمله: نحو، عروض، قافیه، شرح معلقات و آثاری از این
دست نشان می دهد که احتمالا این آثار در آن دوره برای آموزش عربیت در حوزة ادبی و البته
دینی نیشابور رواج داشته اند. بنابراین، بررسی این مجموعه برای شناسایی آثار رایج در آموزش
عربیت نیشابور سدة پنجم و ششم ارزشمند است . تنی چند از نویسندگان حلقة آموزشی
نیشابور به آموزش و انتقال متون شیعی اهتمام داشته اند که موجب اهمیت این حلقه از دیدگاه
پژوهش های شیعی است. از سویی با توجه به تاریخ کتابت مجموعه میان سالهای 517 - 519 ق
و اینکه دو اثر فارسی در آن درج شده می توان گفت که این مجموعه کهن ترین دستنویس
تاریخ دار شناخته شدة دارای آثار فارسی در ایران است.
خلاصه ماشینی:
"مجموعة ١٥١١ کتابخانة ملک، در این زمینه یک نسخة ارزشمند به شمار می آید زیرا کاتب نسخه ابوجعفر محمدبن ابی الفضل الصایغی البیهقی در میان سـالهای ٥١٧ تا ٥١٩ ق شانزده اثر را که عمدتا در آموزش عربیت بودند در شهر نیشابور از برای خود نگاشته و بسیاری از آن ها را بر استادان فن خوانده اسـت .
(719 گروه دیگری از این آثار از نگاشته های دانشمندان همان حوزة ادبـی اسـت ، کـه یکی از وجوه اهمیت آنها این است که نویسندگانشـان کتابهـای خـود را بـه زبـان فارسی می نوشتند، مانند دو اثر مندرج در مجموعة مورد بررسی ما، که پس از ایـن به آنها خواهیم پرداخت .
از دیگر افراد این حلقه ابوجعفر احمد بن علی بیهقی را باید نام برد که گفتـیم از شاگردان احمد بن محمد میدانی بوده و از او نیز گرایش شیعی گزارش نشده امـا در فارسی نویسی ، پیرو شیوة این حلقه بوده و فرهنگ عربی به فارسی تـاج المصـادر را نگاشته است .
از آنچه ابوالحسن فارسی دربارة ابونصربن صاعد المعی یاد کرده می توان دانست که وی از شاگردان احمد بن محمد میدانی بوده است و این نکتـه ارتبـاط وی را بـا حلقة آموزشی نیشابور نشان می دهد.
در میان آثار فارسی دربارة ادوات ، کتاب الهادی للشادی میدانی را می شناسیم که در همان محدودة زمانی نگاشته شده است ، اما چون تاریخ نگارش هیچکدام از ایـن دو اثر دانسته نیست نمی توان گفت که کدام بر دیگـری متقـدم اسـت ."