چکیده:
مقاله حاضر در چارچوب آواشناسی آزمایشگاهی به این پرسش میپردازد که آیا گویشوران فارسی معیار، مشخصه ثانویه دیرش واکه را که با ارتفاع واکه در این زبان همبستگی دارد، به طور عمدی کنترل میکنند و یا اینکه این مشخصه صرفا پیآمد ویژگیهای اولیه است و در نتیجه میتوان آن را با توجه به عوامل زیست-مکانیکی توجیه کرد. به این منظور، تفاوت در دیرش واکههای افراشته، افتاده و میانه در سرعتهای مختلف گفتار (آهسته، معمولی و سریع) در دو جایگاه پیشین و پسین، و همچنین تفاوت در دیرش واکههای کوتاه و کشیده در سرعتهای مختلف گفتار مورد بررسی قرار گرفتهاند. نتایج نشان میدهند که دیرش واکههای دارای ارتفاعهای مختلف، بهطور عمدی توسط گویشوران کنترل نمیشوند؛ اما همین نتایج نشان میدهند، که با توجه به اینکه کاهش ارتفاع واکهها با افزایش دیرش واکه ارتباط مستقیم ندارد، دیرش واکهها در فارسی گفتاری معیار را با استناد به عوامل زیست-مکانیکی نیز نمیتوان تبیین کرد.
The present article, in the experimental phonetics framework, investigates whether speakers of standard Persian deliberately control the secondary feature of vowel duration correlating with vowel height or if this feature merely results from primary features and therefore can be explained by biomechanical factors. Vowel durational differences among high, mid and low vowels across changes in different speech rates (slow, normal and fast) and in two place of articulations (front and back) were analyzed in standard Persian. The results show that the duration of vowels differing in height is not actively controlled by speakers. These results also shows that durational differences in vowels differing in height cannot be explained by biomechanical factors.
خلاصه ماشینی:
دیرش ذاتی واکههای گونۀ معیار فارسی معاصر یحیی مدرسی هنگامه صالحی کوپائی چکیده مقالة حاضر در چهارچوب آواشناسی آزمایشگاهی به این پرسش میپردازد که آیا گویشوران فارسی معیار مشخصۀ ثانویۀ دیرش واکه را، که با ارتفاع واکه در این زبان همبستگی دارد، بهطور عمدی کنترل میکنند و یا اینکه این مشخصه صرفا پیامد ویژگیهای اولیه است و در نتیجه میتوان آن را با توجه به عوامل زیست ـ مکانیکی توجیه کرد.
البته باید به این نکته نیز توجه داشت که در برخی از پژوهشهای دیگر مسئلۀ کشیدهتربودن واکههای افتاده از واکههای افراشته تأیید نشده و نتیجة عکس حاصل شده است؛ برای مثال تابرر و اوانینی اشاره میکنند که در بررسی آنها بر روی زبان انگلیسی امریکای شمالی ارتباطی معنادار میان تفاوتهای گویشی در سازة اول (first formant = F1) و دیرش ذاتی واکه مشاهده نکردهاند (Tauberer and Evanini, 2009: 2213).
در بخش دوم تأثیر کشش واکه، سرعت گفتار، و تعامل این دو متغیر بر دیرش واکه در میان هر شش واکة گونة فارسی گفتاری معیار (و نه بهطور مجزا در جایگاه پیشین و پسین) بررسی میشود.
تأثیر اصلی (main effect) ارتفاع واکه و سرعت گفتار برای هر سه آزمودنی معنیدار بوده است (بهترتیب برای آزمودنی 1، با سطح معنیداری p p بررسی تعامل بین متغیرهای مستقل (ارتفاع واکه و سرعت گفتار) بیانگر آن است که آیا تفاوت در دیرش واکه بین ارتفاعهای مختلف واکهها (افراشته، میانه، و افتاده) در سرعتهای مختلف گفتار متغیر است یا نه؟ بررسیهای آماری نشان میدهند که در واکههای پیشین تعاملی میان تأثیر دو متغیر ارتفاع واکه و سرعت گفتار بر دیرش واکهها وجود ندارد.