چکیده:
پرسش محوری در حوزة رسانه و دین اینست که آیا باید رسانه را به مثابه امری قدسی و دینی نگاه کرد یا رسانه ذاتا امری سکولار و غیر دینی است ؟ اغلب به سبب فقدان پژوهش های مناسب ، دو حوزة رسانه و دین به طور مجزا مورد مطالعه قرار می گیرد و تحلیل نسبت میان ارتباطات (رسانه ) و تجدد یا مدرنیته بر مبنای سه نگرش روابط ملی ، فایده گرا و ساختارگرا انجام می شود. بسیاری از نظریات موجود دربارة دین و رسانه ، به سوی دین رسانه ای گرایش داشته و یا در حالتی خوش بینانه درصدد توضیح ابزار بودن هر یک برای دیگری است . رسانه دینی تاکید دارد که نه رسانه صرفا ظرفی برای دین است و نه تکنولوژی رسانه می تواند دین را در حد یک پیام فروبکاهد. از این رو نه می توان رسانه را پدیده ای ثانوی فرض کرد و نه دین را امری منحاز. نخستین مسئله در تبیین دین و رسانه ، بازشناسی ذات رسانه ، ویژگیهای رسانه ، ظرفیت و توانایی رسانه ، تاریخ معرفتی و دانش رسانه ، نسبت میان رسانه و فرهنگ غرب و تفکر لیبرالی، رسانه و ذات سکولاریسم و مسائل تمدن است . سپهر عام رسانه های جمعی مدرن به عنوان برجسته ترین دستاوردهای جهان صنعتی و فناوریهای فرهنگی و ارتباطی پرنفوذ، همه پدیده ها و عناصر فرهنگی از جمله دین را به گونه های مختلفی پوشش داده است . کم و کیف این ارتباط و آثار و نتایج حاصل از آن ، به ویژه در حوزه تعامل دین و رسانه های تصویری، سوالات و مباحث مهمی را به میان کشیده و دین پژوهان و رسانه پژوهان را به عرصه های مطالعاتی جدیدی سوق داده است . این نوشتار درصدد است تا به اجمال بخشی از نقطه تلاقیهای این دو حوزه را مورد بررسی قرار داده و تصویری هرچند کلی از فضای حاکم بر این تعامل به دست دهد. گونه های مختلف تعامل دین و رسانه ، تاثیر و تاّثر هر یک بر و از دیگری، عوامل موثر در تشدید یا تضعیف این ارتباط و روند جاری این تعامل عمده ترین مباحثی است که تصریحا و تلویحا از آن سخن رفته است .
The central question in the field of media and religion is whether the media should be considered as a sacred and
religious issue or something inherently is non-religious and secular? Often due to lack of proper research, two
areas of media and religion separately studied and analysis of relationship between communication (media) and
modernity done based on three attitude of national relations, utilitarian and structuralism. A lot of theories about
religion and the media tends to the "media religion" or in the optimistic sense trying to explain the utility of each
as a tool for the other. Religious media emphasizes that neither the media is a bowl for religion nor media
technology can reduce religion as a message. So cannot considered the media as a secondary phenomenal as well
as religion. The first issue in the explanation of media and religion is recognize the nature of the media, media
features, media capacity, knowledge media history, the relationship between the media and the culture of the
West and liberal thinking, the media and the nature of secularism and civilization issues.
Public media as the most outstanding achievements of industrial world and cultural technologies in different
ways covered all cultural phenomena and elements, including religious. Quantity and quality of this relationship
and the consequences which resulting from it, especially in the field of interaction of religion and visual media
raised questions and important issues and led media scholars and researchers in the field of religion to new study.
This study seeks to briefly examination of the meeting point of these two areas and presents the overall picture of
climate which is prevailing in the interaction between them. Different types of religion and media interaction,
impression on each other, influential factors in the strengthen or weaken the relationship between them and
current trends in this interaction are the major issues that have been discussed explicitly and implicitly in this
study.
خلاصه ماشینی:
نتیجه گیری از مجموع آرا و دیدگاه های گوناگون ناظر به تبیین نحوه ارتباط میان دین و رسانه ، نتایج نسبتا مورد اتفاق ذیل به دست میآید: نیازمندی و وابستگی دین و فرهنگ دینی به رسانه اعم از سنتی و نوین ؛ بهره گیری مستمر دین از رسانه های گوناگون عصری به ویژه رسانه های گفتاری و نوشتاری در تبلیغ پیام خویش ؛ نیازمندی رسانه های نوین به بهره گیری از دین و فرهنگ دینی در برنامه های خود متناسب با نیاز و تقاضای مخاطبان مؤمن ؛ غلبه تلقی ابزاری از رسانه و قابلیت های بسیار زیاد آن برای انعکاس پیام دین ؛ انعکاس دین در قالب های گوناگون برنامه های رسانه ای و سازگاری آن با اقتضائات رسانه ای که به تحقق پدیده موسوم به «دین رسانه ای» منجر شد؛ محدودیت انکارناپذیر رسانه های الکترونیک تصویری در انعکاس برخی پیام های متافیزیکی و دارای صبغه انتزاعی زیاد، پذیرش برخی دخل و تصرفات اجتناب ناپذیر کارشناسانه در مقام رسانه ای کردن پیام دین ؛ اعتراف به خدمات گسترده رسانه های نوین به دین ؛ همچون امکان یابی تبلیغ بیشتر، بازتولید پیام های دینی در قالب های متنوع ، تقویت روح جمعی مؤمنان ، ایجاد زمینه برای تجربه دینی، بازیابی و خلق نمادهای مقدس ، بسترسازی برای ایجاد تحول روحی، تسهیل اطلاع یابی از وضعیت ادیان مختلف ؛ متقابلا اعتراف به خدمات بالقوه و بالفعل دین به رسانه (همچون اعطای جهان بینی و نظام ارزشی متناسب به سیاست گذاران ، مالکان ، مدیران ، گردانندگان و برنامه سازان رسانه ، سازماندهی هنجاری به فعالیت های رسانه ، اصلاح زیرساخت ها و راهبردهای فعالیت های رسانه ، تعیین سیاست گذاری، برنامه ریزی، نقش و رسالت اجتماعی رسانه ، نوع نگاه به مخاطب ، اهداف موردنظر از فعالیت های رسانه ؛ ارزشیابی و سنجش اعتبار برنامه ها، تعیین اولویت ها، افزایش میزان تعهدمندی و مسئولیت پذیری رسانه و ارباب رسانه در قبال ارزش ها و آرمان های عام بشری، غنیسازی و ارتقای کیفی محصولات رسانه ای).