چکیده:
آیه «ما فرّطنا فی الکتاب من شیء» یکی از آیات مورد اختلاف در میان مفسران و متکلمان است که یکی از عوامل آن، اختلاف در معناشناسی واژه «الکتاب» است. مفسران این واژه را به معانی مختلفی تفسیر نمودهاند. در این بین، در اکثر تفاسیر، «الکتاب» به قرآن و لوح محفوظ تفسیر شده است به گونهای که تعدادی از مفسران در تعبیر از رای اکثریت، به خطا رفتهاند؛ عدهای بر این باورند که اکثر مفسران مراد از «الکتاب» را قرآن دانستهاند و برخی دیگر، معتقدند که بیشتر مفسران منظور از «الکتاب» را لوح محفوظ میدانند. با توجه به تاثیر هر یک از این دیدگاهها بر فهم و تفسیر آیه فوق، مقاله حاضر، تفاسیر متعددی با گرایشهای مختلف تفسیری را مورد بررسی قرار داده و ضمن تبیین معانی مختلف «الکتاب»، آراء متعدد مفسران در این زمینه را بررسی و تجزیه و تحلیل نموده و در نهایت، به ارائه دیدگاه برگزیده در باره تفسیر آیه 38 انعام بر اساس نظر اکثر مفسران و قرائن و شواهد عقلی و نقلی پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"1371 ق) در تفسیر آیه «ما فرطنا فی الکتاب من شیء» نخست، سه احتمال؛ قرآن، لوح محفوظ و علم خدا را برای مراد از «الکتاب» ذکر میکند و سپس با نقل دیدگاه ابنکثیر که «الکتاب» را به علم خدا تفسیر نموده، تمایل خود را بهمعنای اخیر نشان داده است (مراغی، بیتا: 7 / 19 ـ 18) محمد عزت دروزه (م.
(قرشی، 1377: 3 / 216 ـ 215) جمعبندی و تحلیل آراء مفسران از یکصد تفسیر مورد مطالعه در این پژوهش، 57 مفسر، در تفاسیر خود یا بهصراحت «الکتاب» را در آیه 38 انعام به قرآن معنا کردهاند و یا در صورت ذکر احتمالهای دیگر برای مراد از «الکتاب»، بهصراحت حمل آن را بر قرآن ترجیح دادهاند و یا در تفسیر آیه فوق به آیات و روایاتی استناد نمودهاند که حاکی از آن است که مقصود از «الکتاب» را قرآن دانستهاند یا بهگونهای آیه را معنا کرده یا شرح و تفسیر نمودهاند که نشان میدهد به حمل «الکتاب» بر قرآن تمایل بیشتری دارند تا بر لوح محفوظ یا سایر احتمالها.
بنابراین، با در نظر گرفتن آمار فوق و نتیجه این پژوهش، اکثر مفسران مراد از «الکتاب» را در آیه «ما فرطنا فی الکتاب من شیء» قرآن کریم دانسته و آیه را بر همین اساس معنا و تفسیر کردهاند، از این رو نظر ماوردی، طبرسی، فتحالله کاشانی، حسینی شاه عبدالعظیمی و ابراهیم عاملی در تعبیر از رأی اکثریت، صحیح به نظر میرسد که گفته بودند اکثر مفسران، مراد از «الکتاب» را قرآن دانستهاند."