چکیده:
یکی از فعالیتهای شورای حقوق بشر که با تاسیس آن از سال 2006 میلادی گسترشیافته است، استفاده از کارشناسان حقوق بشر برای بررسی، واکاوی و نظارت بر وضعیت حقوق بشر دولتهاست. رویههای ویژه، نام کلی سازوکارهایی است که کمیسیون پیشین حقوق بشر، آن را تدوین و شورا انجام آنها را تقبل کرده تا بر وضعیت حقوق بشر در کشورها یا سرزمینهای معین (ماموریتهای کشوری) یا پدیدههای مهم نقض حقوق بشر در جهان (ماموریتهای موضوعی) نظارت کند و درباره آنها توصیه، راهنمایی و گزارش علنی ارائه دهد. بحث اصلی این است که شورای حقوق بشر با برداشتن گامهای موثر در سازوکار رویههای ویژه در راستای نظم مدون حقوق بشری، از تجارب گرانسنگی در نظارت بر حقوق بشر بهرهمند است. این نظارتها بیشتر بر دولتهایی اعمال میشود که مایل یا قادر به انجام تکالیف خود در قبال شهروندان نیستند. این گزارشگران با توجه به مهارتهای فنی و تجربی خود در تنظیم و ارائه گزارشها و با اعمال فشار بر دولتها در حوزههای تقنینی، قضایی و اجرایی کشورها، اثرگذاری مطلوبی بر افزایش احترام به حقوق بشر داشتهاند؛ اگرچه پارهای نیز بدون توجه به ارزشها و هنجارهای سنتی جوامع- اعم از قانونی و عرفی- مباحث نظری گسترده و گاه جنجالآفرین به راه انداختهاند. با برطرفشدن عیوب کمیسیون پیشین حقوق بشر و همچنین، روزامدی نهادها و سازوکارهای آن، بسیاری از جوامع مدنی، صاحبنظران و کارشناسان، سازوکار رویههای ویژه را ستوده و این ابزار را معیاری جهانشمول و غیرقابلنقض معرفی کرده و بر اهمیت آن اهتمام داشتهاند؛ با اینهمه، پارهای از دولتها اشعار داشتهاند که این سازوکار، هیچگونه تقدم ذاتی نسبت به ارزشها و هنجارهای دولتها ندارد. در مقاله پیشرو، نویسندگان مقاله ضمن تبیین دستاوردهای این سازوکار، عملکرد شورای حقوق بشر را در زمینه ایجاد مقام گزارشگری بررسی خواهند کرد.
One of the activities of the Human Rights Council has spread by its establishment in 2006, is the use of human rights experts to investigate, analyze and monitor the human rights situation in states. Special procedures, name of mechanisms that former Commission on Human Rights, it has developed and council afford them to the human rights situation in specific countries or territories (Country Mission) or important phenomena of human rights violations worldwide (Mission thematic) monitor. The main argument is that Human Rights Council to take significant steps in the mechanism of "special procedures" in the order of codified human rights, benefit precious experiences in human rights monitoring. With the removal of defects former Commission on Human Rights and also, Updated institutions and its mechanisms, many experts praised the mechanism of special procedures and this tool have been introduced as universal standard and non-infringement and the importance of its efforts; in this present article, we explain the achievements of this mechanism, the Human Rights Council in establishing reporting post will be discussed.
خلاصه ماشینی:
تحليل عملکرد شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد در سازوکار رويه هاي ويژه بر افزايش احترام به حقوق بشر مهدي ذاکريان بهروز مختاري چکيده يکي از فعاليـت هـاي شـوراي حقـوق بشـر کـه بـا تأسـيس آن از سـال ٢٠٠٦ مـيلادي گسترش يافته است ، استفاده از کارشناسان حقوق بشر براي بررسي، واکاوي و نظـارت بـر وضعيت حقوق بشر دولت هاست .
رويه هاي ويژه ، نام کلي سازوکارهايي است که کميسيون پيشين حقوق بشر، آن را تدوين و شورا انجام آنها را تقبل کرده تا بر وضعيت حقوق بشـر در کشورها يا سرزمين هاي معين (مأموريت هاي کشوري) يا پديده هاي مهم نقض حقـوق بشر در جهان (مأموريت هاي موضوعي) نظارت کند و درباره آنها توصيه ، راهنمايي و گزارش علني ارائه دهد.
در سـازوکار رويه هاي ويژه و در تأسيس مقام (پست ) گزارشگري، شورا ضمن ارتقـا و تقويـت اين ابزار، کارشناسان و خبرگاني را در زمينه مسائل مربوط به حقوق بشر منصـوب کرده است که نسبت به برخي از موضـوعات مهـم حقـوق اساسـي و آزاديهـاي فکري انسان ها، مانند حق آزادي بيان و عقيده ، حق حيات ، آزادي مـذهبي و امثـال آنها در سراسر دنيا، تحقيق و گزارش خود را به شوراي حقوق بشر تقديم ميکنند.
در ايـن مقالـه ، بـه تحليـل مفهـومي و حقـوقي عملکـرد شـورا در سـازوکار رويه هاي ويژه و مأموريت داران آن از حيث ساختار، جايگاه و تناسب آن با مسائل پيچيده حقوق بشر و درنهايت ، بررسي عملکرد شورا در بازه زماني هشت سـاله در موضوع مقام گزارشـگر موضـوعي و کشـوري کـه حاصـل تجربـه چنـدين سـاله کميسيون حقوق بشر و همچنين ، پاسخ به بخشي از مطالبات دولت ها، سازمان ها و جوامع حقوقي است ، پرداخته شده است .