چکیده:
فلاسفه اخلاق برآنند، که زندگی خیر و نیک انسانی سامان یابد، سامان یافتن زندگی انسان از طریق هدایت رفتار و تصمیمات که مجموع زندگی انسان را سامان می دهد، اتفاق می افتد. سود گرایی با معطوف ساختن اندیشه به نتایج فعل ، وظیفه گرا با تاکید بر خود فعل... سعی در هدایت تصمیات انسان دارند، اما همه اینها در شرایط متعین امکان دارد. در شرایطی که انسان به نتایج فعل آگاهی کامل ندارد، و یا به خصوصیات فعل اشراف ندارد، چگونه تصمیم بگیرد. در این شرایط با نوعی ریسک مواجه است . ریسک در لغت خطر و خطرآفرینی است، اما در اصطلاح به «تصمیم در شرایط عدم اطمینان» و « فعلی با پیامدها و صدمات ناخواسته اطلاق می شود. در این شرایط هدایت رفتار مشکل است، زیرا انسان به وضعیتی که فعل در آن قرار می گیرد، وقوف کامل نداشته و خصوصیات آن را نمی داند، بنا براین ممکن است که تصمیمات و رفتار انسان خطری را به دیگران »تحمیل« کند. فیلسوفان اخلاق به تصمیم در شرایط ریسک کمتر توجه نموده اند. از این رو تطبیق معیار های اخلاقی در این شرایط بر مصادیقشان مشکل است و تصمیم در شرایط ریسک، مسائل اخلاقی را ایجاد می کند که ضرورت دارد، فلاسفه اخلاق راهکاری برای آن بیابند. مسائلی مانند»امکان توجیه تحمیل ریسک« ، »مقبولیت ریسک«. ریسک از مولفه های گوناگون ترکیب شده، مانند؛ حد و مرز ریسک، در معرض ریسک ، تصمیم گیرنده ریسک، سود برنده از ریسک، ... . سخن از توجیه ریسک و مقبولیت ریسک در هر یک از مولفه های مذکور می تواند بررسی شود. یک بررسی جامع، نیاز به شیوه ترکیبی است. که مولفه های اختیار، آگاهی ، انصاف و عدالت سبب عقلانیت ریسک شده و مولفه سودمند بودن،امکان جبران صدمه و خطر احتمالی ، حفظ حقوق اساسی فرد و یا افراد سبب مقبولیت ریسک را شامل می شود.
خلاصه ماشینی:
"تفاوت اجبار و اکـراه بـا اضـطرار آن اسـت کـه در مورد اجبار و اکراه ، انسان از طرف یک قوه جائر و جابر مورد تهدید قرار میگیرد که فـلان عمـل خلاف را باید انجام دهی و اگر انجام ندهی فلان صدمه را به تـو خـواهم زد، و انسـان بـرای آنکـه صدمه و ضرری را از خود «دفع » کند- یعنی نگذارد وارد شود- ناچار برخلاف وظیفه خـود عمـل میکند؛ ولی در اضطرار پای تهدید در کار نیست ، (مجموعه آثاراستادشهیدمطهری،ج ٢، ٢٩٨) / ١- خود تصمیم و رفتار در شرایط ریسک چهار جزء یعنی؛ منبع ریسک ، جبران پـذیری ریسک ، شکل ریسک و معیار ریسک دارد ؛ ٢- ریسک از جهت تصمیم گیرنده ریسک ، به اضـطراری و غیـر اضـطراری( اختیـاری، اجباری / قسری)(فرد ، جامعه ) تقسیم می شود ؛ ٣- از جهت در معرض ریسـک ، بـه اختیـاری و غیـر اختیـاری ( اضـطراری ، اجبـاری/ قسری)(اگاه ، نااگاه ) تقسیم می شود ؛ / / / (١) از جهت منبع انسانی / / / طبیعی / / (۲) از جهت مرز و / / معیار هر دو / / / / / خودریسک سود / / / تقسیم )٣)جبران / / / ریسک از حق / / جهت )۴شکل جبران پذیر / / / / / / / های جبران ناپذیر / / مختلف تصمیم گیرنده )۵اضطراری ثابت / / متغیر / )۶غیر اضطراری / / / )٧اختیاری / در معرض اگاه به خطر / / ریسک است / ا)٧اجباری / / اگاه به خطر / )٨به تصمیم نیست / گیرنده / / )٩به در معرض نتیجه ریسک ریسک / / )١٠به هردوم تصویر (١) بنا بر این می توان گفت که : اولا؛ بررسی یک از جنبه های یـاد شـده ، مـی توانـد حکـم اخلاقی متفاوتی به ریسک ارائه دهد."