چکیده:
دو قرن سکوت یکی از مهمترین تالیفات دکتر عبدالحسین زرین کوب است که به بررسی اوضاع ایران در دو قرن اول هجری، از ورود اسلام به ایران تا ظهور دولت نیمه مستقل طاهریان می پردازد. انتشار نخست این اثر در سال 1330 انتقادات و احساسات تندی را علیه نویسنده اش برانگیخت و او را به تجدیدنظر در دیدگاه های خود ترغیب کرد. پزوهش حاضر در صدد است تا از طریق مقایسه تطبیقی چاپ اول با چاپ تصحیح شده ای اثر و بیان تفاوت های شکلی و محتوایی آن دو، علت بروز ناسپاسی ها و انتقادات تند علیه زرین کوب را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.
بررسی متن دو قرن سکوت، به ویژه چاپ اول آن نشان می دهد که راز اصلی تمام بحث ها و مجادله هایی که انتشار این کتاب به همراه داشت، از ابراز احساسات تند ناسیونالیستی و متعصبانه زرین کوب در مورد مهاجمان عرب بوده است. ناسیونالیسمی که به قول خود نویسنده ناشی از شور و احساس دوره جوانی و یا متاثر از تفکرات ملی گرایانه حاکم بر دوره پهلوی بوده است. البته این طرز تفکر زرین کوب مقطعی بوده و تنها به برهه ای خاص از زندگی او تعلق داشته است چون در چاپ های بعدی این کتاب و آثار دیگر نویسنده، دیدگاه های متعصبانه و ناسیونالیستی حذف شده یا جای خود را به نظرات عالمانه تری داده است.
خلاصه ماشینی:
"او در نقـدی کـه بـر کتـاب زرین کـوب نوشـته اسـت ، بـیش از هرچیـزی بـر نـامگـذاری آن ایـراد گرفتـه و مـی نویـسد: «اگــر از دیــد امثــال ســرجان ملکــم بنگــریم یعنــی تــوده ایرانــی را نادیــده بگیــریم و بــه تحــولات فرهنگــی و غیــر فرهنگــی ثمــر بخــش بــی نظیــر کــه در همــین دو قــرن رخ داد و سخت به حال تـوده ملـت ایـران مفیـد افتـاد، توجـه نکنـیم و تنهـا طبقـه حاکمـه را در نظـر ١- براون، ادوارد.
» مــشاهده دیــدگاه هــای زریــن کــوب در چــاپ اول کتــاب دو قــرن ســکوت در مــورد اعراب و حتی در برخی مـوارد در رابطـه بـا دیـن آنهـا و نیـز اغـراق در توصـیف شـکوه و عظمت فرهنگ و تمدن ایـران پـیش از اسـلام، انـسان را بـه پـذیرش ایـن عقیـده سـوق مـی ١- زرین کوب، عبدالحسین .
اما آنچه بایـد مـورد توجـه قـرار گیـرد ایـن اسـت کـه او، نویـسندة چـاپ اول دو قرن سکوت بـاقی نمانـد و تنهـا بعـد از شـش سـال بـا اعتـراف بـه اشـتباهات خـود، بـه تجدید نظر در کتـابش پرداخـت و بـا تعـدیل و تغییـر دیـدگاه هـای خـود در چـاپ دوم دو ١- زرین کوب، روزبه .
زریـن کـوب بـا قبـول نظـرات منتقـدین و بـا اعـلام ایـن مطلـب کـه تمـام آن احـساسات ناشـی از شـور و هیجـان جـوانی بـوده اسـت ، بـه تجدیـد نظـر در کتـاب خـویش پرداخـت ، و بـا حـذف، تعـدیل و تغییـر بعـضی از دیـدگاه هـای خـود، مـتن تـصحیح و گـسترش یافتـه آن را در سـال ١٣٣٦ آماده چاپ کرد."