چکیده:
در این مقاله مفهوم آیین در فیلم سینمایی آواتار(2010) بررسی شدهاست. چارچوب نظری این پژوهش براساس نظریههای: 1) ارتباطات آیینی رودنبولر[1]، 2) نماد/ فرهنگگرایی گیرتز، 3) سینمای غالب هالیوود و 4) جهانیسازی رونالد رابرتسون است.
پرسش اصلی این است که آیین در آواتار به چه معنا و خصلتهای بینفرهنگی آن کدام است. برای تحلیل دادهها از روش نشانهشناختی تصویری استفاده شدهاست. روش نمونهگیری، هدفمند و واحد تحلیل «صحنه» است.
تحلیل پایانی نشان میدهد که:
1) «تلفیق» در«آیین ناویها» به اوج میرسد. این آیین تلفیقی از آیینهای هندو، بودایی، چینی، ژاپنی وآیین کابالیستی یهودی است. این تلفیق میتواند مقدمة شکلگیری یک آیین جهان ـ ساخت غیرتوحیدی باشد. 2) علمگرایی صلحطلب روی دیگر آیینگرایی طبیعتپرست است و «سبک ـ آیین» آواتار گونهشناسی جدیدی در سینمای هالیوود برای ایدئولوژی نرم است.3) از تحلیل سیاسی فیلم این گونه برمیآید که آواتار، نقد نرمی بر جنگ ویتنام است.
خلاصه ماشینی:
انتخاب فیلم آواتار، به عنوان موضوع مطالعه از آن جهت اهمیت دارد که ارائـۀ شـکلی زمینی از اعتقادات معنوی دراین فیلم ، در درازمدت می تواند نگرش و گرایش به ادیـان بـا ریشۀ آسمانی را به چالش طلبد و بی آن که انگ ضد دینی به خـود زنـد، در زیـر پوسـت فیلمی که در آن اعتقاد به خدایی از جنس زمین ، انسان را از خطر نیستی نجات مـی دهـد، ریشه های دین زمینی شده را در دل دوستی بـا طبیعـت و بـی نیـازی از وحـدانیت الـوهی بپروراند و در واقع در مقابل مقولۀ دین از منظر منطق ارتبـاطی یـا منطـق روابـط درونـی پدیده های هستی شناختی ـ وحدت وجود ـ ونه از موضع ایدئولوژیک موضع گیری کند.
مبانی نظری پژوهش از آن جا که آواتار، ماهیت آیین و کیفیت آن را به تصویر می کشد و آیـین برسـاختۀ خود را آیینی فارغ از محدودیت زمـانی و مرزهـای جغرافیـایی مـی نمایاندــ زیـرا کـه آیین ورزان در فیلم ، انسان واره هایی با شـمایل بـدوی در سـیاره ای دوردسـت ، پانـدورا، هستند که رودرروی انسان هایی تکنوکرات از هزارة سوم و دل قار ة آمریکـا بـه مبـارزه ایستاده اندـ تفسیر رمزگان اجتماعی این شکل از توسل به آیین ، از طرفـی بـه قلمـروی دین زمینی و معنویت در عصر پسامدرن و از طرفی دیگر به حوزة جهـانی شـدن دینـی نزدیک است .