چکیده:
در دوره معاصر، مطالعات قلندرپژوهی را نخبگان ادبی به انجام رسانیدهاند. در تالیفات آن- ها، نگاه تاریخی ، حضوری کم رنگ دارد. به نظرمی رسد، غیبت چنین نگاهی در نوشته هـای مزبور باعث اشتباهات تاریخی در کشف ریشه و منشا قلندران شده باشـد. نویـسندگان در این نوشته برآنند به معرفی آثار مهم بپردازند و سپس ، ریشه و تاریخ شکل گیـری قلنـدران را به جای رسانیدن به مزدکیان و آیین های گنوسی کهن ایرانزمین که در کارنامه برخـی از قلندرپژوهان به چشم می خورد، به ادیان بودایی مانوی پیوند بزنند.
خلاصه ماشینی:
"بوداییان، تصوف، خراسان، قلندران، ملامتیان، دکتر شفیعی کدکنی مقدمه قلندریه به عنوان یکی از فرقه هـای مهـم شـکل گرفتـه در عرفـان اسـلامی بـاوجود شـکل متعارض با شریعت و حتی تصوف پذیرفته شده در نـزد ایرانیـان ، امـری کـه بـسیاری همچـون نویسنده مصباح الهدایه آشکارا به آن اشاره داشته اند(١)، به شدت از سوی شاعران ایرانی مورد توجه و اقتباس قرار گرفت تا آنجا که آثار عرفانی وبه ویـژه اشـعار متـصوفه ایـران از روزگـار ابوسعیدابوالخیر و سنایی تا زمانی نزدیک به عصر حاضر آکنده از اشارههای فراوانی به قلندران و آیین قلندری است .
د. کتابها ادامه این پژوهش های پراکنده سرانجام به انتشار دو کتاب اختصاصی درباره قلندریـه منجـر شد؛ آیین قلندران اثر برومندسعید و قلندریه در تاریخ نوشته دکتر شـفیعی کـدکنی .
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که نمونه هایی که دکتر شفیعی کدکنی در اثرش برای چهارضرب کردن ارائه می دهد، بیـشتر بـه سنت ابروتراشی (در فصل هشتم ) یا تراشـیدن ریـش اشـاره داشـته و ربـط چنـدانی بـا سـنت چهارضرب که در آن نه تنها موی ابرو و ریش بلکه موی سر و صورت را نیز مـی تراشـیدهانـد، 2 پیدا نمی کند.
نویسنده در ایـن مـدخل بـه چنـد نکتـه اشاره دارد: نخست اینکه ، معتقد است با توجه به مدارکی که درباره این دراویش وجود دارد نمـی تـوان آنها را با سلسله های صوفی دیگر در شرق ایران مشابه دانـست ، بلکـه آنهـا راهبـانی سـرگردان هستند که اهدافی خاص را در زندگی مذهبی خود دنبال می کنند."