چکیده:
از اواﺧﺮ ﺳﺪة ﻧﻮزدﻫﻢ و در آﺳﺘﺎﻧﮥ ﺳﺪة ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﯿﻼدی، اﯾﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎری دﯾﮕﺮ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ، ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﺤﻮﻻت ﺳﺮﯾﻊ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﻘﻼب ﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻐﺮب زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﮐﺸﺎﻧﯿﺪه ﺷﺪ. روﺳﯿﻪ ﮐﻪ از ﻣﺪت ﻫﺎ ﭘﯿﺶ، ﺧﻮد در آن ﻣﺴﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد، ﺑﺮای ﻧﻔﻮذ در اﯾﺮان ﻣﯽ ﮐﻮﺷﯿﺪ. ﯾﮑﯽ از زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی ﻧﻔﻮذ، ﺗﺠﺎرت ﺑﻮد؛ ﺗﺠﺎرت ﻣﯿﺎن اﯾﺮان و روﺳﯿﻪ در اﯾﺎﻟﺖ ﺧﺮاﺳﺎن در ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎر ﺗﺄﺛﯿﺮی ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺑﺮ رواﺑﻂ دو ﮐﺸﻮر داﺷﺖ و ﺑﯿﺶ از 2/3 ﺻﺎدرات اﯾﺮان ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ارﺳﺎل ﻣﯽ ﺷﺪ. در اﯾﻦ دوره، اﯾﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎزار ﺑﺮای ﮐﺎﻻﻫﺎی رو ﯽ درآﻣﺪ و ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﺧﻮد وارد ﺗﺠﺎرت ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺷﺪ. از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻌﮥ ﺷﻬﺮی ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آن و راﻫﻬﺎ دارد، اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺖ راه ﻣﺸﻬﺪ- ﻋﺸﻖ آﺑﺎد اﺧﺘﺼﺎص دارد: راﻫﻬﺎی ﻣﺸﻬﺪ و ﻣﺪاﺧﻠﮥ روس ﻫﺎ، ﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮی ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﮥ ﺷﻬﺮی آﻧﺠﺎ در آﺳﺘﺎﻧﮥ ﺳﺪة ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻧﻬﺎد؟
US-Iran economic relations is an important aspects of the relations between the two countries in the Second Pahlavi era، during which، the economic development planning for Iran was devised and implemented by American advisors. The Export-Import plan between Iran and America (1963-1969)، simultaneous with Lyndon B. Johnson’s presidency، saw a tangible breakthrough. Since 1340 SH the major strategy adopted by the Shah was to create a major domestic market for foreign industrial products; a strategy which was mainly driven by huge revenues from oil exports. Although the US economic aid to Iran was terminated or ultimately declined، like many other areas of cooperation، in the mid 60’s، the ties between the two countries were strong nonetheless. The US had planned to allocate longterm loans of fixed interest rates to Iran after it had cut the economic aid program، in an attempt to hold Iran under its sway and keep the Iranian market open to its products.
خلاصه ماشینی:
"البته قرارداد گمرکی تنها عامل این همه رونق داد و ستد روسیه با ایران نبود، بلکه عوامل دیگری نیز تأثیر داشت ، مانند مرزهای مشترک، ایجاد راه شوسه و تأسیس بانک به دست کمپانی های روسی ، که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد.
بسیاری از ایرانیان که از خراسان ، قفقاز، آذربایجان ، یزد و کاشان مهاجرت کرده و گاه سال ها در روسیه مشغول تجارت بودند، ناچار به سبب تابعیت ایران بازگشتند: برادران نصیر بیک اف ، علی درودی ، وهاب اف ، هارطونیان ، کاشانسکی ، حاج کاظم علی اصغراف از مهم ترین تجار شناخته شده مقیم روسیه و عشق آباد بودند که اموال خود را به مشهد منتقل کردند و آمدن آنها بر تجارت مشهد تأثیر نهاد، اما بسیاری از تاجران که دیرتر اقدام کردند، بخش هایی از سرمایه های خود را از دست دادند.
شهرت خانوادگی تاجران مرتبط با روسیه پسوند اف داشت و غالبا همان ها در شکل گیری اتاق تجارت مشهد نقش ایفا کردند و بزرگ ترین تاجران خراسان در دورة پهلوی از میان آنها برخاستند (دنیای اقتصاد، ش ٢٥٠٤، ٩٠/٨/٢١: ٣١) در سدة نوزدهم ، گرچه شهر مشهد از نظر تجاری مرکز بسیار مهمی بود، اما صنایع محلی کمتر در آن دیده میشد.
از طریق راه مشهد- عشق آباد، اختیار تجارت در شهرهای خراسان و به ویژه مشهد به دست روس ها افتاد و با آنکه برای تأمین بهتر منافع خود به برخی امور عمرانی نیز توجه نشان می دادند، با این حال ، حضور اقتصادی آنها پیامدهای زیانباری در حذف تاجران هندی - بریتانیایی و بومی شهر مشهد داشت و اوضاع اقتصادی و اجتماعی این شهر مهم ایرانی را دگرگون کرد."