چکیده:
اشتراک ادیبان اسلامی در ستایش پیامبر (ص) میراثی از تفکّر و عاطفه دینی مشترک است که بستری مناسب جهت مقایسه این نوع ادبی به ویژه میان تمدّن ایران و عرب را فراهم میآورد. در این راستا، بررسی مدایح نبوی بوصیری، شاعر مصری و خاقانی شروانی که هر یک به دلیل فراوانی ابیاتشان در مدح پیامبر به نوعی افتخار شاعر پیامبر بودن خویش را به همراه دارند، جلوه محسوسی به پیوند ادبیّات این دو ملّت میدهد.
این دو شاعر، که به فاصله کمتر از یک قرن با یکدیگر میزیستهاند، اشعار آنها از وجوه مشترک قابل ملاحظهای برخوردار است؛ وصف معجزات پیامبر (ص)، مقام و منزلت ایشان، ذکر مناقب و فضایل، ستایش اهلبیت (ع) و نیز توسّل و شفاعت از پیامبر (ص) از جمله محورهای یکسان آنها در مدح حضرت رسول است، با این تفاوت که بوصیری، شاعری موضوعگرا بوده و در غالب موارد به شکلی جامع، مفصّل و با ذکر جزئیّات به بیان مطالب میپردازد در حالی که خاقانی شاعری اسلوبگرا بوده و اغلب توصیفهایش صریح، کوتاه و موجز است.
پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی تحلیلی به مقایسه مدایح نبوی موجود در دیوان بوصیری و خاقانی می پردازد تا در خلال آن وجوه اشتراک و افتراق این دو شاعر نامدار در شیوه سخنپردازی نمایان گردد.
خلاصه ماشینی:
این دو شاعر، که به فاصلۀ کمتر از یک قرن با یکدیگر میزیستهاند، اشعار آنها از وجوه مشترک قابل ملاحظهای برخوردار است؛ وصف معجزات پیامبر (ص)، مقام و منزلت ایشان، ذکر مناقب و فضایل، ستایش اهلبیت (ع) و نیز توسل و شفاعت از پیامبر (ص) از جمله محورهای یکسان آنها در مدح حضرت رسول است، با این تفاوت که بوصیری، شاعری موضوعگرا بوده و در غالب موارد به شکلی جامع، مفصل و با ذکر جزئیات به بیان مطالب میپردازد در حالی که خاقانی شاعری اسلوبگرا بوده و اغلب توصیفهایش صریح، کوتاه و موجز است.
بنابراین، ضرورت پژوهش پیرامون چگونگی مدایح نبوی بوصیری و خاقانی به عنوان شاعرانی که هر یک در دیوان خویش به واسطۀ تأثیرپذیری از قرآن و فرهنگ دینی مشترک توجهی ویژه به پیامبر (ص) مبذول داشتهاند، احساس میگردد تا در خلال آن بتوان به جنبههای تشابه و تفاوت اشعار این دو شاعر پی برد.
بر اساس اطلاعات نگارنده در رابطه با تطبیق بوصیری و خاقانی در مدایح نبوی مقالهای همایشی با عنوان «بررسی تطبیقی سیمای پیامبر در اشعار بوصیری و خاقانی» (قاسم مختاری، شهلا جعفری) به چاپ رسیده است که تکیۀ اصلی نویسندگان تنها بر تشابهات اشعار دو شاعر بوده و مطالب به شکلی گذرا و بدون تحلیل بیان گردیده است که البته در پژوهش به نگارنده کمک نموده ولی مقصود اصلی کار نیست، از این رو تصمیم بر آن شد که به بررسی این پژوهش به شیوهای مفصل و متکامل پرداخته شود.