چکیده:
زمینه و هدف: اسلام تنها مکتبی است که الگو معرفی می کند. امیرالمومنین علی (علیه السلام) به خاطر شاگردی رسول خدا از دوران کودکی تا جوانی و به خاطر وجود صلاحیت های متعددی که برای اداره امور کشور لازم است، توسط پیامبر (صلی الله علیه وآله) به عنوان جانشین ایشان و مرجعیت فکری و سیاسی امت و الگو و اسوه، برگزیده شد. در عصر حکومت امام علی (علیه السلام)، کشور اسلامی وسعت زیادی یافت تا جایی که مصر، یک استان حکومتی برای او به شمار می آمد، کل منطقه آذربایجان نیز یک استان دیگر و قفقاز و فلسطین بزرگ (شامل: سوریه، اردن، فلسطین آزاد، فلسطین اشغالی و بخشی از صحرای سینا) استان دیگر کشور تحت مدیریت امام بود. اداره این کشور وسیع - سراسر حجاز، یمن و منطقه خلیج و... - کار آسانی نبود؛ ولی امام علی (علیه السلام) بر این کشور وسیع چنان نظارت دقیقی داشت که حتی می دانست عثمان بن حنیف، والی بصره، در مهمانی شامی حضور یافته بود که تنها ثروتمندان در آن بودند و فقرا را راهی نبود (نهج البلاغه، نامه 45)، هرچند زمامداری حضرت به سبب کارشکنی خواص و تبعیت عوام، مدت بیست وپنج سال به تعویق افتاد؛ ولی درمدت حکومت پنج ساله، اقدام های بسیار موثر و کارآمدی در حوزه نظم و امنیت انجام دادند که الگوی ارزشمندی برای پلیس در جامعه اسلامی به شمار می رود.
روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از تحلیل محتوای کیفی، ازطریق گردآوری سیره رفتاری و گفتاری امام علی (علیه السلام) پیرامون اقدام های اساسی در حوزه نظارت انتظامی پلیس بر جامعه به واکاوی، بازنمایی و تحلیل و استنتاج سوابق موجود پرداخته است.
یافته ها و نتایج: براساس یافته های پژوهش، اقدام های انتظامی حضرت را می توان به دو بعد نرم افزاری و سخت افزاری تقسیم کرد؛ در بعد نرم افزاری، حفظ کرامت انسانی، ارتباط با مردم و کوشش برای اصلاح و تربیت مجرمان و عاملان بی نظمی در جامعه و در بعد سخت افزاری، کشف جرایم، حفاظت از شخصیت ها، نظارت بر اماکن عمومی و برخورد با جرایم مشهود دسته بندی شده اند.
خلاصه ماشینی:
"الف ) اقدام های نرم افزاری امام علی (علیه السـلام ) در حـوزه نظـارت انتظـامی بـر جامعه ١- حفظ کرامت انسانی نگهبانی از کرامت انسان ها، بزرگ داشتن مردم و بندگان خـدا و احتـرام بـه آنـان ، سـرلوحۀ سیرة امام علی (علیه السلام ) بوده است ؛ ازاین رو، متولیـان برقـراری نظـم و امنیـت در جامعـه نباید به بهانه مقابله با بینظمی، مردم را تحقیر کنند یا به بهانه های واهی مردم را به کارهـایی وادارند که تحقیر در آن نهفته باشد و این موضوع در رابطه بـا مظلومـان و سـتمدیدگان کـه برای احقاق حقوق تضییع شده خود به مراکز انتظامی مراجعه میکنند کـاملا صـادق اسـت ؛ چنان که امـام علـی (علیـه السـلام ) مـیفرماینـد: آن گونـه کـه بـا سـتمگران و جبـاران سـخن مــیگوییــد بــا مــن ســخن نگوییــد و آن چنــان کــه در مقابــل مســتبدان و حاکمــان جبــار، محافظ کاری و خود را جمع وجور میکنید، در حضور مـن نباشـید، بـه طـور تصـنعی بـا مـن رفتار نکنید (نهج البلاغه ، خطبـه ٢١٦).
یافته های این پژوهش حاکی از آن است کـه در بعـد نـرم افـزاری سـه بخـش شـامل : حفـظ کرامت انسانی، ارتباط با مردم و کوشش برای اصلاح مجرمان و عاملان بینظمی و در بعـد سـخت افـزاری چهـار بخـش در حـوزه نظـم و امنیـت ، شـامل : کشـف جـرایم ، حفاظـت از شخصیت ها، نظارت بر اماکن عمومی و برخورد با جرایم براساس رعایت مصـالح انسـانی و چارچوب قواعد و مقررات اسلام ، مهم ترین الگو برای پلیس جمهوری اسلامی ایـران اسـت که میتوان با الگوپذیری از وجود نازنین حضرت و بهـره گیـری از اصـول و مبـانی و سـیره عملی ایشان ، در پیشبرد هدف های عالیه نظام و انقلاب گام برداشت ."