چکیده:
یکی از مسایل مربوط به حقوق زنان که قابل بحث است راجع به ابراء و بذل مهر زوجه است. یکی از حقوق زوجه مهر است و در مورد مهر المسمی که طرفین توافق کرده اند همین که عقد نکاح واقع شد حق زن بر مهر نیز ایجاد می شود. از مقایسه مواد 1092و1082 ق.م چنین بر میآید که در صورتی که نکاح منتهی به طلاق قبل از دخول گردد، زن نیمی از مالکیت خود را (به سبب طلاق) از دست می دهد و به شوهر بر میگردد. اما گاهی در خلال این تغییر و تحول قانونی در مالکیت، زوجه اقدام به ابراء یا بذل مهر خود می نماید و طبق فتوای بسیاری از فقها، زن را مدیون می کند.
خلاصه ماشینی:
چنانکه اگر دو شاهد شهادت دهند که ديني بر عهده ي زيد به نفع عمرو ميباشد و پس از صدور حکم قاضي، و قبل از استيفاي دين ، عمرو (دائن ) نيز طلب خود را به زيد ابراء کند و سپس آن دو شاهد از شهادت خود رجوع کنند و بگويند عمرو دائن نيست ، در اين فرض ابراء عمرو نظير ابراء زوجه ميباشد و اگر در آنجا ابراء، به منزله اتلاف محسوب ميشود، در اينجا نيز بايد آن را اتلاف شمرد و لازمه آن اين است که زيد (مديون ) بتواند به هر دو شاهد رجوع کند، همان گونه که زوج پس از ابراء به زوجه رجوع ميکرد، در حاليکه هيچ فقيهي چنين سخني نميگويد (از کتاب قواعد علامه و همچنين مبسوط شيخ طوسي حکايت شده است که آنان احتمال داده اند شوهر پس از طلاق حقي بر زن از بابت مهر نخواهد داشت و برخي از فقهاي عامه نيز بر اين عقيده اند و سيد محمد کلانتر در حاشيه ي خود بر شرح لمعه اين نظر را قوي دانسته است .
با اين وجود پذيرش نظر مشهور آسان نيست ، بدين توضيح که تصرف زوجه در مهر به وسيله هبه يا ابراء، گاهي ممکن است به غير شوهر انجام پذيرد و مهر را نيز قبض نموده باشد، پس از آن شوهر، همسرش را، قبل از نزديکي مطلقه نمايد، در اين حالت شوهر به نصف صداق رجوع ميکند، خواه اين که مهر، نقد (دين ) باشد يا عين .
بنابراين ديگر چيزي اضافه بر مهري که هبه شده است باقي نميماند تا مرد بتواند به آن رجوع کند يا به عبارت ديگر شوهر حق ندارد به چيزي اضافه بر آنچه که به وي هبه شده است ، مطالبه نمايد؟ براي مثال اگر موضوع مهر صد ميليون ريال باشد و زن همه آن را به شوهر ببخشد (پس از قبض ) شوهر مالک آن ميشود و چنانچه زوجه را قبل از دخول طلاق دهد چنانکه گفته شد به موجب طلاق مزبور، شوهر نسبت به نصف مهر مستحق ميگردد.