چکیده:
ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی میوه خرما با توجه به تاثیر آن در اشتغالزایی و فقرزدایی، کاهش ضایعات در جهت حل مشکل تغذیه جامعه، بالا بردن بهرهوری و ارزش افزوده، توسعه صادرات و ارزآوری و توسعه پایدار مناطق روستایی اهمیت ویژهای دارد. از اینرو، تحقیق حاضر با هدف شناسایی وضعیت و توانمندیهای صنعت خرمای استان خوزستان به روش پیمایشی انجام گرفت. بر اساس نتایج مدل سوات ((SWOT، 13 فرصت، 10 تهدید، 4 نقطه قوت مهم و 10 نقطه ضعف شناسایی شدند. با کسب امتیاز 58/ 2 و 83/ 1 به ترتیب توسط ماتریس عوامل خارجی و داخلی، جایگاه مکانی صنعت در ناحیه راهبرد محافظهکارانه تعیین شد. در ارزیابی عوامل از دید پیشبرندگی و بازدارندگی ، دو عامل امکان دستیابی به فناوری و نیروی کار ارزان با رتبه موزون 284/ 0 مهمترین عوامل پیشبرنده و دو عامل عدم اطلاعرسانی و تبلیغات و نبود برند با رتبه موزون 172/ 0 مهمترین عوامل بازدارنده شناخته شدند. در فرایند شناسایی راهبرد با استفاده از ماتریس برنامهریزی استراتژیک (QSPM)، به ترتیب پنج راهبرد شامل افزایش سهم بازار، بهسازی یا نوسازی ساختار کارگاهها، بهبود کیفیت محصولات، شرکتهای تضامنی موقت (کنسرسیوم) و گسترش حجم تولید به ترتیب با کسب امتیاز 93/ 4، 63/ 4، 54/ 4، 2/ 4 و 19/ 4 شناسایی شدند. در پایان با توجه به نتایج تحقیق و وضعیت قرار گرفتن این صنایع در استان پیشنهاد شد، ضمن در اولویت قرار دادن اجرای پنج راهبرد اول، جهت توسعه این صنایع از ماتریس ترکیبی تمامی راهبردها استفاده شود.
Development of date palm fruit processing and by-products industries has a great importance in employment and poverty alleviation، reducing wastes، increasing food security، increasing productivity، added-value، and export، development and exchange of technologies and sustainable development of rural areas. This study has been conducted for investigation of state and capabilities of Khuzestan date industry via SWOT matrix based. The results led to the identification of 13 opportunities and 10 threats from external factors and 4 key strengths and 10 key weaknesses from internal factors matrix. The state coordinate of Khuzestan date industry found to be 2.58 and 1.83 for external and internal factors respectively، which in turn placed the industry in the conservative strategy space. Two factors of "access to domestic and foreign new technologies"، and "availability of low cost labor" with balanced score of 0.284 were recognized as the key driving forces، while "Lack of information and advertising in the local and international scenes to introduce Iranian dates as a luxury and high nutritional value fruit" and “Lack of Brand and leader companies" with balanced score of 0.172 were the key hampering factors. Five top priority strategies were identified using Quantitative Strategic Planning Matrix in order of importance as follows: "increasing the market share of date products in domestic and foreign markets by extending marketing and advertising"، "Improvement and modernization of food processing plants in accordance with related standards"، "Improving quality of products by using novel internal and external technologies"، "establishment of a consortium between firms in order to participate in special features" and "increasing production volume". Balanced score for these strategies were 4.93، 4.63، 4.54، 4.2 and 4.19 respectively.
خلاصه ماشینی:
"همانطور که مشاهده می شود، از میان دوازده استراتژی تعیین گردیده در ماتریس سوات، استراتژیهای« افزایش سهم بازار محصولات خرما در بازارهای خارجی و داخلی با افزایش گستره جغرافیایی بازاریابی و تبلیغاتی »،« بهسازی یا نوسازی ساختار کارگاهها مطابق با استانداردهای روز صنایع غذایی »، « بهبود کیفیت محصولات با استفاده از فناوریهای جدید داخلی و خارجی »، « تشکیل شرکت های تضامنی موقت (کنسرسیوم) بین شرکت های موجود جهت تشریک مساعی در قابلیت های ویژه » و «گسترش حجم تولید توأم با افزایش میزان خرید خرما از نخلدار» در ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی به ترتیب در اولویت اول تا پنجم قرار گرفتند.
پس از تحلیل ماتریس سوات، جایگاه عوامل پیش برنده با توجه به رتبه موزون آنها مقایسه گردید و نتیجه گرفته شد که دو عامل امکان دستیابی به فناوریهای جدید داخلی و خارجی ، و در اختیار داشتن نیروی کار ارزان با رتبه موزون ٠/٢٨٤ مهم ترین عوامل پیش برنده در توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی استان خوزستان هستند.
نتیجه ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی نشان دادکه از میان دوازده استراتژی تعیین گردیده، استراتژیهای«افزایش سهم بازار محصولات خرما در بازارهای خارجی و داخلی با افزایش گستره جغرافیایی بازاریابی و تبلیغاتی »،«بهسازی یا نوسازی ساختار کارگاهها مطابق با استانداردهای روز صنایع غذایی »، «بهبود کیفیت محصولات با استفاده از فناوریهای جدید داخلی و خارجی »،«تشکیل شرکت های تضامنی موقت (کنسرسیوم) بین شرکت های موجود جهت تشریک مساعی در قابلیت های ویژه » و «گسترش حجم تولید توأم با افزایش میزان خرید خرما از نخلدار» به ترتیب با کسب امتیاز ٤/٩٣، ٤/٦٣، ٤/٥٤، ٤/٢ و ٤/١٩ در اولویت های اول تا پنجم قرار گرفتند."