چکیده:
افزایش رو به رشد تلفات منابع آبوخاک حوضههای آبخیز در چند دهة اخیر، در اثر بهرهبرداری غیر اصولی از منابع، شدّت فزایندهای یافته است. این موضوع موجب تشدید وقوع سیلابها، افزایش نرخ تولید رسوب و کاهش عمر مفید مخازن سدها گردیده است. این پژوهش که در حوضة آبخیز حاجیآباد واقع در استان کرمانشاه انجام گرفته، در پی ارزیابی تأثیر عملیات آبخیزداری بر روی میزان ذخیرة رواناب، کاهش سیلاب و سیلخیزی است. در ابتدا، بررسیهای صحرایی انجام شد و مشخّصات مکانیکی و فیزیکی سازههای احداثشده ثبت و تحلیل دادهها انجام گرفت. در مرحلة بعد با استفاده از مدل هک اچاماس و شبیهسازی سیلاب حوضه، اقدام به بررسی تأثیر سازهها در کنترل سیلاب و رواناب حوضة مورد مطالعه گردیده است. طبقبررسیهای انجامشده و بازدیدهای مکرّر میدانی، حوضة آبخیز حاجیآباد از نقطهنظر سیلخیزی کمسیلخیز بوده و اکثر روانابهای ایجادشده قبل از رسیدن به خروجی حوضه در زمین نفوذ میکنند. همچنین در پشت سازههای کنترل سیلاب احداثشده در حوضة آبخیز حاجیآباد (بند خاکی، خشکهچین و گابیون) هیچگونه انباشت رسوب دال بر ایجاد رواناب سطحی ملاحظه نگردید. این وضعیّت نشان میدهد که تعداد سازندهای احداثشده خیلی بیشتر از نیاز منطقه بوده است.
Radical increase of soil and water resource losses of watersheds has been increasingly intensified in recent decades which is mostly due to irregular utilization of the resources، exacerbating floods، increasing sedimentation rates and reducing the useful life of reservoirs. The current study، conducted in Hajiabad watershed- Kermanshah province، aims to assess the impact of watershed management practices on runoff storage، reducing flood and flood potential. At first، field surveys were carried out، then mechanical and physical properties of constructed structures were recorded and the data were analyzed. In the next step، the impact of structures on flood and runoff control has been studied using HEC-HMS model and watershed flood simulation. According to the evaluations and frequent field visits، Hajiabad watershed has a low flood potential and most of created runoff penetrate before they reach the watershed outlet. In addition، there was no sediment accumulation indicative of the surface runoff behind constructed flood control structures in the Hajiabad watershed (soil dam، dry stone and gabion). It shows that the amount of constructed structures is much more than the area needs.
خلاصه ماشینی:
"سلطانی و همکاران (١٣٩٠) برای بررسی تـأثیر سـازه هـای اصـلاحی در حوضـه آبخیـز منشـاد یـزد از مـدل HEC-HMS برای مقایسه تغییرات دبی قبل و بعد از اقدامات استفاده و جهت تعیین تـأثیر سـازه های اصـلاحی، زمان تمرکز در شرایط بعد از اجرای اقدامات محاسبه و با اعمـال تغییـرات ایجادشـده در ورودی هـای مـدل اقـدام به شبیه سازی رفتار سیلاب کردند.
رئیسیان (١٣٨٣) تأثیر عملیات مکـانیکی آبخیـزداری را در حوضـه آبخیـز هرچگـان ، واقـع در شـمال اسـتان چهارمحال و بختیاری مورد بررسی قرار داد نتـایج نشـان مـی دهنـد کـه بـا توجـه بـه انـدازه گیری دبـی ورودی و خروجی از بندهای احداث شده اختلاف این دو مقدار یعنـی ١٤٢/٨ لیتـر در ثانیـه از آب هـای ورودی بـه مخـازن بندها در طول آبراهه نفوذ نموده است که ایـن میـزان آب حـداقل در طـول یکصـد روز از سـال در ایـن بخـش از آبراهه جاری است .
در محدودة طرح مورد مطالعه از آمار ایستگاه های باران سنجی متعلـق بـه سـازمان هواشناسـی کـه دارای آمـار روزانه است و ایستگاه آب سنجی حاجیآباد به عنوان خروجی حوضه استفاده شـد و آمـار ایـن ایسـتگاه ها جهـت ورودی برنامه شبیه سازی HEC-HMS مورد استفاده قرار گرفت .
نتایج و بحث طبق بررسی های انجام شده و بازدیدهای مکرر میدانی، معلوم شد که در سال های گذشـته ، تعـداد ١٦٧ عـدد بنـد اصلاحی خشکه چین (به روش خربـزة چینـی)، تعـداد ٤ بنـد اصـلاحی توریسـنگی و تعـداد ١١٠ مـورد کانـال خاکی بـا هـدف ذخیره سـازی روانـاب و کنتـرل سـیلاب در حوضـه حـاجیآبـاد توسـط ادارة آبخیـزداری اسـتان کرمانشاه احداث شده است ."