چکیده:
بررسی رابطه دو فن آوری باستانی بیابان زدایی: بندسار و قنات
عرب خدری محمود,حکیم خانی شاهرخ
آب و آبیاری اهمیت بسیار زیدی در ایران داشته و ایرانیان با ابداع شیوههای مختلف خدمات ارزشمندی به توسعه فنون آبیابی و ذخیره آب کردهاند. این ابتکارات عمدتا به دلیل خشک و نیمهخشک بودن آب و هوا در اکثر نقاط ایران و کمبود رودخانههای دایمی بوده است. در واقع نیاکان ما با تامین آب، امکان استقرار در مناطق خشک را به وجود آوردهاند و توانستهاند با گسترش کشاورزی بیابانها را آباد کنند. در این مقاله از میان فنون مختلف مربوط به آب و آبیاری که در ایران متداول بوده است، دو روش بندسار و قنات و ارتباط آنها با یکدیگر تشریح میشود. بندسارها کرتهای بزرگی هستند که در استان خراسان برای استحصال سیلاب و کشت سیلابی برخی از محصولات ساخته شدهاند. بیش از 80 درصد آب وارد شده به این کرتها صرف تغذیه آبخوانها میشود. قناتها که مجاری زیرزمینی برای هدایت آبهای زیرزمینی به سطح زمین هستند تابع وضعیت آبهای زیرزمینی بوده و از بندسارها تاثیر میپذیرند. در مقابل آب مازاد قنوات در زمانهای پرآبی و فصول سرد میتواند صرف آبیاری این کشتزارها شود. به این ترتیب نیاکان ما نظامی برای بهرهبرداری پایدار از منابع آب این مناطق ایجاد کردهاند که میتواند سرمش مناسبی در حل بحران آب زیرزمینی و سایر موارد مرتبط باشد.
خلاصه ماشینی:
"ایران متداول بوده است،دو روش بندسار و قنات و ارتباط آنها با یکدیگر تشریح میشود.
قناتهای مقدس را معرفی کرده است که بیانگر اهمیت آنها میباشد.
برنامهریزی جهاد سازندگی(1363)فقط در استان خراسان 10791 رشته قنات را گزارش کرده است.
از این تعداد،9777 رشته قنات در مناطقی دیده میشود که بندسار وجود دارد.
و حدود 400 هزار هکتار بندسار در خراسان درک عمیق برزگران این مناطق را از اهمیت آب
مرکزی و جنوبی استان خراسان،در این مقاله سعی شده است روابط آنها و اثراتشان بر یکدیگر
اطراف آنها یا مناطق تپه ماهوری ایجاد میشود و سیلاب یا رواناب دامنهها به داخل آن هدایت و
یک بندسار ممکن است از 100 مترمربع تا 25 هکتار باشد که در اراضی کمشیب بندسارها وسیعتر
بلکه قسمتی از آب قنات به صورت نفوذ در زمین تلف میشود.
از اختراع قنات مربوط میدادند و متذکر میشود که ساکنین شمالشرقی ایران از آبهای زیرزمینی خود
آبی که وارد بندسارها میشود به تدریج در خاک نفوذ کرده و سبب تغذیه آبخوانها و تأمین
نفوذ کرده بر رطوبت خاک و آبهای زیرزمینی در این مقاله عاملی به نام بازده نفوذ (R) به صورت
که در آن I ارتفاع آب نفوذ کرده و H ارتفاع آب وارد شده به بندسار است.
در این رابطه E مقدار تبخیر در طول مدت نفوذ است.
در این رابطه D عمق متوسط آبگیری در بندسار میباشد که براساس ارتفاع بدنه اصلی
نفوذ کرده به خاک در طی یک روز و Ei میانگین تبخیر روزانه در ماه موردنظر برحسب سانتیمتر"