چکیده:
یکی از راهبردهای محوری در تحقق رشد اقتصادی بلندمدت و پایدار، اتکای اقتصاد به صادرات محصولات دانشبنیان و تکیه بر اقتصاد دانشمحور است. همچنین کاهش آسیبپذیری و مقابله با ریسکها به حرکت با ادبیات روز اقتصادی نیازمند است و نمیتوان در دنیای کنونی، بر پایه اقتصاد صنعتی پیش رفت و باید به سمت اقتصاد دانشبنیان حرکت کرد. این مقاله جهت تبیین آثار اقتصاد دانشبنیان بر درونزایی اقتصاد ایران انجام شده است. با توجه به مبانی نظری حاکم بر سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی، صادرات کالاهای با فناوری بالا نماد توسعه اقتصاد دانشبنیان کشور قرار گرفته و از دو شاخص ساده (رشد اقتصادی بدون نفت) و شاخص ترکیبی (ترکیب سه شاخص نسبت کسری بودجه، سهم درآمدهای مالیاتی و نفت در بودجه) برای تبیین اقتصاد درونزا استفاده شده است. برآورد رابطه بلندمدت رشد اقتصادی بدون نفت ایران نشان میدهد که کشش شاخص اقتصاد درونزا (رشد اقتصادی بدون نفت) نسبت به شاخص اقتصاد دانشبنیان (لگاریتم صادرات کالاهای با فناوری بالا و هایتک) طی دوره 1368−1392 مثبت و معادل 21/ 0 درصد است. همچنین با لحاظ شاخص ترکیبی اقتصاد درونزا بهعنوان متغیر وابسته، کشش نسبت به شاخص اقتصاد دانشبنیان مثبت و معادل 76/ 0 درصد برآورد شد.
خلاصه ماشینی:
اسناد موجود در مجمع تشخیص مصلحت نظام، این سیاستها حول مؤلفههای کلیدی زیر استوار شده است: 1 − اقتصادی مردمی است؛ یعنی باید اقتصاد، از اقتصاد پولمبنا گذر کرده و به سمت اقتصاد تولیدمبنا با حضور و نقش فعال اقشار مردم در تولید ثروت، گسترش کسب و کارهای کوچک و متوسط و تقویت کارآفرینی حرکت کند؛ − اقتصادی دانشبنیان است؛ یعنی یافتههای علمی تجاریسازی شده و از دانش ثروت کسب شود و اتکای اقتصاد به علم و فناوری باشد؛ − اقتصادی با کاهش وابستگی به نفت است؛ بهطوریکه اتکای بودجه و درآمدهای دولت به منابع نفت و گاز کاهش یافته و جایگزینی با درآمدهای پایدار مالیاتی، صادرات غیرنفتی، صادرات دانش فنی، مالکیتهای فکری و خدمات باشد؛ − اقتصادی با ثبات و رقابتپذیر است؛ یعنی ثبات، شفافیت و انسجام در سیاستها، قوانین و مقررات اقتصادى حاکم باشد و رقابتپذیری اقتصاد ملی تقویت شده و کنترل عوامل اصلی ثبات اقتصادی در داخل کشور باشد؛ − اقتصادی با فضای سالم و شفاف است؛ یعنی شفافیت گردش اطلاعات مالی و اقتصادی، حذف رانتها، انحصارها و ویژهخواریها به ویژه در اطلاعات عمومی و اقتصادی حاکم باشد؛ − اقتصادی با دیپلماسی فعال است؛ بهطوریکه با توسعه تعاملات دوجانبه، ارتباطات منطقهاى و جهانی و حضور فعال و مؤثر در مجامع جهانى از فرصتها و ظرفیتهای منطقه بهرهگیری حداکثری شود؛ − اقتصادی درونزاست؛ بدین معنا که با بهرهبرداری حداکثری و بهرهوری بالا از ظرفیتها و مزیتهای درونی اقتصاد ایران، عوامل اصلی ثبات و رشد اقتصادی یا منشأ داخلی داشته و یا در داخل کنترل شوند و راهبرد جایگزینی واردات در کالاهای مصرفی اساسی و استراتژیک مردم در دستور باشد؛ − اقتصادی برونگراست؛ یعنی بهرهگیری حداکثری از فرصتهای اقتصادی منطقهای و جهانی و تنوعبخشی و توسعه صادرات در بخشهای مزیتدار اجرایی شود؛ اقتصادی عدالتبنیان است؛ بهطوریکه ارتقای عدالت اجتماعی با اتخاذ سیاستهای فقرزدایی، برابرسازی فرصتهای اقتصادی و آموزشی برای عموم مردم، توزیع عادلانه مواهب نفتی در جامعه، بهبود توزیع درآمدی، سازماندهی و بازمهندسی تأمین اجتماعی در کشور و حمایت همه جانبه و کارآمد از کم درآمدها دنبال شود؛ کمیسیون نظارت، دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، 1393.