چکیده:
اندیشه «مهدویت» یکی از افکار مهم در دین اسلام و به ویژه تشیع محسوب می شود و به همین سبب شیعیان در زمان های گوناگون همواره انتظارظهور مهدی را داشته اند. این انتظار سبب گردیده رسم هایی خا در میان شیعیان پدید آمده و در قالب اعمال و مکان های نمادین جلوه گر شود. از آنجایی که این رسوم به گونه ای جمعی انجام می پذیرد و نشانگر تسری اعتقاد «مهدی باوری» از حیطه بینش فردی شیعیان به حیطه رفتار اجتماعی آنان است، در حیطه تاریخ اجتماعی شیعیان قرار می گیرند. پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی و کاربرد مطالعات کتابخانه ای، رسم های انتظار ظهور مهدی را از قرن چهارم تا اواخر قرن یازدهم هجری در نقا گوناگون جهان اسلام بررسی نموده و آنها را در چارچوب نمادگرایی و یا نمادشناسی جوام مختل شیعی تفسیر و تحلیل نماید.
خلاصه ماشینی:
"صاحب آثار البلاد گزارش کرده: احمد بن علی بن بابه کاشانی کتابی نوشته و ذکر فرق شیعه را نموده و چون به ذکر امامیه رسیده و ذکر منتظر محمد بن مهدی _ صلوات الله و سلامه علیه _ را نموده، گفته: عجب آن است که در ولایت کاشان جمعی میباشند از امامیه و من ایشان را دیدهام، در هر صبح، انتظار ظهور امام خود را میکشند و یراق پوشیده به اسب سوار شده، از شهر بیرون میروند به انتظار آنکه صاحب و امام ایشان ظاهر شود و چون آفتاب بلند میشود، باز به شهر عود میکنند و به یکدیگر میگویند که امروز هم نشد و همیشه در این انتظار میباشند.
نکته مهم اینکه با بررسی رسمهای انتظار ظهور از مجرای «نمادگرایی» و یا «نمادشناسی»، میتوان برخی از مهمترین ابهامات و سؤالات مطرح شده در این زمینه را پاسخ داد که از جمله آنها غیبت و خروج امام زمان( از سرداب، وجود چندین سرداب در شهرهای مختلف و یا انتظار ظهور در تمامی روزهای هفته است که نه تنها با روایات معتبر شیعیان در مورد غیبت امام عصر( منافات دارند، بلکه مورد طعن برخی از منابع اهل سنت نیز قرار گرفتهاند.
نمادشناسی شیعیان در نقاط گوناگون جهان اسلام نشانگر این نکته است که آنان در برگزاری رسمهای انتظار ظهور مهدی( با بهکارگیری نمادها در قالب گونهای سادهسازی و بهرهبرداری نمادین از روایات مربوط به امام مهدی(، در پی بیان انسجام و پایبندی شیعیان به فرهنگ تشیع بودهاند تا هویت شیعی را در میان شیعیان تقویت کنند؛ با این حال، برخی از منابع اهلسنت با عدم توجه سهوی و یا عمدی به این نکته، درصدد نسبت دادن این اعمال به معتقدات شیعیان برآمدهاند."