چکیده:
تصاویر آینده، نمایانگر نوعی آگاهی جمعی از انتظارات، بیمها و امیدها در نظر گرفته شدهاند. تصویرهای آینده به شکلگیری اقدامهایی کمک کردهاند. بنیادیترین پرسشهای آینده در زمینه تصویرهای آینده، علل پیدایش و پیامدهای آنهاست. فهم تصاویر متفاوت از آینده، منجر به رفتار و واکنشهای متفاوتی در زمان حال میشود. هر عملی که مرتکب میشویم در مرحلهای به تصویری که از آینده خلقشده مربوط است. تصویرپردازی آینده در دین اسلام در دو سطح فردی و اجتماعی قابلبررسی است، بر همین اساس اگر دین سرشت و جوهرهای آیندهنگرانه داشته باشد، انسان دیندار و دارای تربیت دینی نیز باید یک انسان آیندهنگر باشد. درنهایت، اجتماع نیز در این جهت حرکت خواهد کرد. در ابعاد فردی، موضوع انسان کامل مورد بررسی قرارگرفته و در ابعاد اجتماعی، جامعه عدل تبیین شده است. شناسایی این عوامل اهمیت تصویرپردازی از آینده در اسلام را مشخص میکند و جایگاه آیندهنگری الهی که منجر به تصویرپردازی بصیرتبخش میشود را روشن میسازد. در قرآن کریم و روایات ائمه (ع) نکات برجستهای در مورد آینده و خصوصیات آن آمده است. در این میان دو مفهوم زمان و عدم قطعیت و نگاه و عمل آموزههای دین در خصوص تصویرپردازی میتواند در تدوین مفروضات و الگوسازی و مدلسازی نظری این حوزه مورد توجه قرار گیرد. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که مؤلفههای فردی و اجتماعی تصویرپردازی از دیدگاه اسلام کدماند و چه نقشی در تدوین و تحقق چشمانداز بیستساله توسعه کشور دارند؟!
Future images represent some kind of collective consciousness of expectations, fears, and hopes. Future images help to shape actions and the most fundamental future questions are related to future images, their formation and consequences. The perception of different images of future leads to different behaviors and reactions in present. Every action is associated with a future image. Future imagination in Islam can be reviewed in two levels: individual and societal. Based on this fact, if religion has future-oriented nature, a religious person would also have this nature and finally the society would move to this direction. Perfect human and justice society have been reviewed in individual and societal levels, respectively. The identification of these factors determine the importance of future imagination in Islam and the position of celestial foresight- leading to consciousness imagination- reveals significant points about future and its features in Quran and narrations of Imams. Concepts about time and uncertainty, and also looking and acting on the teachings of religion about imagination could be considered for assumptions formulation and modeling in this field. This article aims to answer the question that what are components of individual and social imagination from Islam perspective, and what is the role of these components in formulation and realization of twenty-year vision of country development.
خلاصه ماشینی:
تصویرپردازی آینده در دین اسلام در دو سطح فردی و اجتماعی قابلبررسی است، بر همین اساس اگر دین سرشت و جوهرهای آینده¬نگرانه داشته باشد، انسان دیندار و دارای تربیت دینی نیز باید یک انسان آیندهنگر باشد.
(پورعزت، 1383، الف، 8) درواقع، آنچه موجب اثربخشی پایانی تصویرپردازی میشود، اجماع نظر اعضای جامعه درباره تصویر آینده و برانگیختگی عناصر اجتماعی و جزم عزم ملی برای عینیت بخشیدن به آن در وضعیت واقعی است.
(پورعزت، 1382، 39) الف) ابعاد فردی تصویرپردازی در آموزههای اسلام 1- شناخت انسان کامل بر اساس آیات قرآن یکی از دغدغههای اصلی بشر از دیرباز شناخت انسان بوده است و در این شناخت از دو منظر به انسان نگریستهاند؛ توصیفی و توصیهای.
در این بخش، آیاتی از قرآن که به نوعی به تصویرپردازی از آینده در سطح اجتماعی پرداخته است با توجه به روایات ذیل آنها مورد بررسی اجمالی قرار میگیرد.
شوق ادراک زیباییها محرک مهمی است که در عالیترین درجات انسانی مشوق رفتار آدمیان است؛ درواقع، اگر عقلانیت جهت و مسیر حرکت صحیح را مشخص کند، شوق زیبایی¬شناسانه، نیرو و حرارت ضروری برای حرکت را بر سر راه آدمی قرار میدهد؛ بنابراین، پایان کار انسان در بهترین وضعیت قابلتصور وضعیتی است که رفتارهای فردی و اجتماعی دقیقا منطبق بر اصالت عقل و کاملا متناسب با حقیقت هنر باشد؛ ازاینرو، تصویرپردازان موعود وظیفه دارند سیر خود را در دو طریق منطبق بر عقلگرایی علمی و زیباییشناسی هنری استمرار بخشند.