چکیده:
افزایش بی رویه جمعیت در روستاها از یکسو و به مثابه آن تولید حجم انبوهی از زبالههای پراکنده روستایی از سوی دیگر منجر به بحران جدی و جدیدی در سکونتگاههای روستایی شده است. این مساله ضرورت حفظ محیطزیست و به نوبه خود، بهبود شرایط توسعه سکونتگاههای روستایی از طریق سیستم مدیریت پسماند ایجاد کرده است. لذا هدف پژوهش، پیادهسازی رهیافتی جدید و کاملا متفاوت از بقیه پژوهشها به دنبال بررسی نقش مدیریت پسماند و عوامل موثر آن به منظور توسعه سکونتگاههای روستایی در ابعاد زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی در جنوب شرق کشور (واقع در استان سیستان و بلوچستان بخش ساربوک) پرداخته است. پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف ذکرشده از روششناسی بر مبنای ماهیت روش، توصیفی – تحلیلی (همبستگی) و ازلحاظ هدف کاربردی از طریق شیوه مطالعه کتابخانهای- اسنادی و پیمایشی برای پاسخگویی به سوالات پژوهش در منطقه روستایی بخش ساربوک پرداخته شد. با در نظر گرفتن ضریب خطای معیار(65/ 0)، تعداد 226 سرپرست خانوار روستایی در 15 روستای داراری دهیاری بهعنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونهگیری بهصورت تصادفی(خانوارهای روستایی) است. برآورد حجم نمونه نیز از طریق فرمول کوکران انجام شد. دادهها و اطلاعات پژوهش از طریق پرسشنامهای گردآوری شد و از روشهای آماری (میانگین، مدل تحلیل عاملی و آزمون همبستگی پیرسون) در نرمافزار SPSS استفاده گردید. بهطوریکه نتایج حاصله از تحلیل شاخصهای یازدهگانه مدیریت پسماند نشان داد که شاخصهای مربوط رضایتمندی از سکونت در روستا و حفظ تنوع زیستی در روستا به ترتیب با مقادیر 10.73، 9.12 و 8.60 درصد بیشترین تاثیرگذاری و کمترین میزان تاثیرگذاری شاخصهای مربوط به رشد محصولات زراعی، تولید بیوکمپوست خانگی و تولید انرژی با مقادیر میانگین 5.62، 5.78 و 0.098- درصد، سه رتبه آخر را به خود اختصاص دادند. همچنین نتایج بهدستآمده مرتبط با مقدار آماره 0.999 شاخصهای یازدهگانه مدیریت پسماند نشان داد که رابطه مستقیم و معنیداری بین مدیریت پسماند و توسعه سکونتگاههای روستایی بخش ساربوک وجود دارد. با توجه به یافتههای پژوهش و جهت جلوگیری از آلودگی در سکونتگاههای روستایی و همچنین تسریع در روند توسعهای با رهیافت نوین و جدید، برقراری و ایجاد یک سیستم مدیریتی منسجم، هدفمند و برنامهریزی شده جهت ساماندهی پسماندهای تولیدی محدوده موردمطالعه امری لازم و ضروری است. در ضمن توانمندسازی مردم از طریق آگاهسازی و اطلاعرسانی، آموزش، استفاده توانمندیهای محلی در رمینهمدیریت پسماند و... میتواند راهگشا، کاربردی و عملیاتی باشد.
خلاصه ماشینی:
لذا هدف پژوهش ، پیاده سازی رهیافتی جدید و کاملا متفاوت از بقیه پژوهش ها به دنبال بررسی نقش مدیریت پسماند و عوامل مؤثر آن به منظور توسعه سکونتگاه های روستایی در ابعاد زیست محیطی ، اقتصادی و اجتماعی در جنوب شرق کشور (واقع در استان سیستان و بلوچستان بخش ساربوک) پرداخته است .
با توجه به اهمیت و جایگاه اجتماعات روستایی در کشور و مشکلات و چالش هایی که این جامعه در فرآیند توسعه ای (اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی) خود با آن مواجه است ، شناخت و تحلیل ویژگیهای برنامه ریزی توسعه روستایی در کشور و پرداختن به کلیه ابعاد آن ضرورت دارد (٢ :٢٠١٠ ,Azizian &Adib ).
مدیریت پسماند بر بهبود شرایط توسعه در سکونتگاه های روستایی بخش ساربوک از دیدگاه روستاییان نقش قابل ملاحظه ای دارد؟ پیشینه نظری پژوهش : در انجام هر پژوهش علمی مطالعه و بررسی پژوهشات و پژوهش هایی که در ارتباط با موضوع مورد بررسی انجام شده و در اصطلاح پیشینه پژوهش نام دارد، لازم و ضروری است چرا که بدون دستیابی به نتایج پژوهش هایی دیگران توسعه و تکامل آن ها، امکان رسیدن به پاسخ مناسب و تجزیه و تحلیل بهتر میسر نیست (٤٤ :١٩٩٨ ,Movlaiee Hashjin).
جدول ١- شاخص ها و متغیرهای مدیریت پسماند و توسعه سکونتگاه های روستایی محدوده پژوهش (رجوع شود به تصویر صفحه) مأخذ: نگارندگان ، ١٣٩٤.
برای شناسایی عوامل و متغیرهای مؤثر و مرتبط با مدیریت پسماند بر توسعه سکونتگاه های روستایی ٤١ متغیر وارد آزمون شده و براساس مقدار ویژه به ١١ عامل طبقه بندی شدند.