چکیده:
عبدالرحیم بن عبدالکریم صفی پوری از دانشمندان مسلمان قرن سیزدهم هجری شمسی در هند است که در حوزه های مختلف علمی و ادبی به زبان فارسی و عربی تالیفات متعددی از خود به یادگار گذاشته است. سال تولد او نامعلوم است، اما وفات وی در سال 1260 ق بوده و مدفنش کلکته است. آثار وی در حوزه ی فرهنگ لغت عربی به فارسی و صرف و نحو عربی، اعم از تالیف و تدوین و شرح و تحلیل است. مهم ترین اثر وی منتهی الارب فی لغات العرب است که نخست در سال های 1252 - 1257 در کلکته زیر نظر خودش و پس از آن با حروف چینی و کتابت جدید مکرر در ایران و شبه قاره چاپ سنگی شده است. حروف چینی و کتابت جدید دقیق نبوده و اغلاط زیادی در این کتاب راه یافته است. کتاب مذکور بر اساس قاموس المحیط شکل گرفته، اما صرفا ترجمه ی آن نیست. افزوده ها، اصلاحات و نقدهای مولف بر منابع و اظهارنظرهای اجتهادیش کتاب منتهی الارب را به یک فرهنگ لغت عربی - فارسی کامل، جامع و مستقل تبدیل کرده است.
خلاصه ماشینی:
"علاوه بر آن صفی پوری گفته ، واژگانی که در قـاموس المحیط نبـوده از دیگـر منـابع اخذ کرده و به کتاب خود افـزوده و در نظـر داشـته واژگـان قـاموس المحـیط را بـه فارسـی ترجمه کند و اگر چنین کاری را پیش از تدوین منتهی الأرب انجـام داده بـود حتمـا بـه آن اشاره می کرد و در عین حال تأکید کرده عملی کردن نیتش با موانعی مواجه بـوده اسـت .
هم باید اذعان کرد پس از منتهی الأرب فرهنگ های لغت عربی به فارسی کـه در ایـران تألیف و تدوین و یا ترجمه شده اند، جامعیت و دقت کتاب مذکور را ندارند، اگر چه مؤلفان و مصنفان برخی از این فرهنگ ها ادعای تصنیف جدید در لغت عربی به فارسی دارند، اما حقیقتا از خوان فضل صفی پوری بهره ها برده انـد بـدون اینکـه از وی و کتـاب مـذکور یـاد کنند و حتی در موارد پرشماری بدخوانی هایی نیز داشته اند که بـه ایـن موضـوع در جـای دیگر پرداخته ایم .
گذشته از تسامحی کـه رحمـان علـی در ثبـت عنـوان کتاب مرتکب شده ، بدون توجه به عبارت صریح صفی پوری در مقدمۀ کتابش که گفتـه در نظر داشته واژگان قاموس المحیط را ترجمه کند ولـی موانـع و عوایـق مـانع بـوده ، اضـافه کرده ، اسـاس کـار خـود را در تـدوین منتهـی الأرب بـر ترجمـۀ قـاموس المحیط نهـاده و از کتاب های دیگری هم بهره برده اسـت .
مهم ترین اثر صفی پوری کتاب منتهی الأرب اسـت کـه نخسـت در سـال ۱۲۵۲-۱۲۵۷ قمری در کلکته و پس از آن مکرر در شبه قاره و ایران چـاپ شـده اسـت ، امـا متأسـفانه بـه خاطر حروف چینی جدید در ایران خطاهای قابل توجهی در مـتن وجـود دارد کـه در ایـن مقاله به برخی از آنها اشاره شد."