چکیده:
این مقاله به دنبال بررسی شرایط اجتماعی و مذهبی پیش از ظهور صفویان است . پیروزی صفویان در استقرار مذهب تشیع در یک جامعه سنی به خودی خود صورت نگرفته ، بلکه ناشی از عواملی خاص بوده است . این شرایط به یک باره پدید نیامده است و در طی ادوار متمادی ، اتفاقات متعددی رخ داده که در نهایت منجر به روی کار آمدن صفویان شد. در طول تاریخ ایران پس از اسلام ، این سرزمین شاهد نهضت ها و انقلابات متعدد بوده است که بعضا دست مایه های اقتصادی ، اجتماعی و... نیز داشته اند. در بین این نهضت ها می توان از عامل مهمی نام برد که محرک قابل توجهی بوده است . این عامل ، مذهب تشیع می باشد چنانکه نهضت عاشورا، قیام زید و فرزندش ، علویان طبرستان ، اسماعیلیه و سربداران از جانب جامعه شیعه ی ایران تغذیه می شد. وقوع این نهضت ها توانست اذهان عمومی را برای پذیرش تشیع آماده کند. علیرغم این که بعضی از منابع به عامل جبر در شیعی شدن ایران اشاره می کند باید یادآور شد که جامعه ی ایرانی از بدو ورود اسلام با تشیع آشنایی داشته است . حضور تشیع در طول تاریخ ایران پس از اسلام در جامعه ی ایران تعاملاتی را بین گروه های متعدد مسلمان پدید آورد. در این مقاله به صورت مختصر به نهضت هایی می پردازیم که با اندیشه های شیعی راه اندازی شده است و به نوعی بر تاسیس سلسله صفوی و رسمیت تشیع به عنوان مذهب ملی تاثیرگذار بودند. از این رو در این مقاله به مباحث نحل و فرق شیعی ، رابطه تشیع و تصوف ، روند رشد فقه شیعه و مناطقی که در ارتباط با تصوف و تشیع بودند، پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"گسترش اندیشه شیعه اثنی عشری در قرن نهم منصوره امیری کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین ، قزوین ، ایران (نویسنده مسئول ) چکیده این مقاله به دنبال بررسی شرایط اجتماعی و مذهبی پیش از ظهور صفویان است .
(١٢٠)؛ صفا (١٣٧٣) ابراز میکند که سده ی نهم هجری دوره ی تیموری نام دارد که برای ترویج تشیع موقع مناسبی بود و شیعه ی اثنی عشری از این فرصت برای نشر عقاید و اظهار آزادانه ی اعتقادات خود به خوبی بهره برد، زیرا قدرتش به آن حد رسیده بود که از انزوا و انخزال بیرون آید و به حملات پی در پی به مذاهب اهل تسنن و اثبات فساد عقیده ی آنان از راه سب شیخین و نظایر آن اقدام کند (٥٦)؛ شوشتری (١٣٨٧) معتقد است که در اوایل قرن نهم و عصر تیموری، شیعه از حسن اعتقاد واقعی یا ادعایی تیمور به «آل پیغمبر» و «ذریت و آل پیغمبر» ...
جلوه های مذهب در شعر این دوره از نظر تعدد شاعران و نیز کثرت اشعار اعتقادی و مذهبی بسیار چشم گیر است (٢٥٣)؛ مظفر (١٣٨٦) چنین تبیین میکند که فضای فرهنگی میان سنیان ایران در قرن هشتم و نهم ، به جز در موارد استثنایی، بر اساس این باور بود که می توان میان چهار خلیفه و دوازده امام جمع کرد و به همه آنهااعتقادداشت ."