چکیده:
رواﺑــﻂ اﻳــﺮان ﺑــﺎ روﺳــﻴﻪ در دوره زﻣﺎﻣــﺪاری ﻓﺘﺤﻌﻠــﻲ ﺷــﺎه ﺧــﺼﻤﺎﻧﻪ و درﮔﻴــﺮی ﻫﻤﻴــﺸﮕﻲ داﺷﺖ. در زﻣﺎن ﻓﺘﺤﻌﻠـﻲ ﺷـﺎه، ﺟﻨـﮓ ﻫـﺎی ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﺑـﻴﻦ اﻳـﺮان و روﺳـﻴﻪ ﺷـﻜﻞ ﮔﺮﻓـﺖ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن، ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫـﺎی اﺻـﻼﺣﻲ در ﻋﺮﺻـﻪ ﻧﻈـﺎﻣﻲ در اﻳـﺮان ﻧﻤﺎﻳـﺎن ﺷـﺪﻋﺒـﺎسﻣﻴـﺮزا ﻣﺘﻮﺟــﻪ ﺿــﻌﻒ ﻫــﺎی ﻧﺎﺷــﻲ از ﻋﻘــﺐ ﻣﺎﻧــﺪﮔﻲ اﻳــﺮان و ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪی ﺑﻴﮕﺎﻧﮕــﺎن در ﻋﺮﺻــﻪ ﻫــﺎی ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﺷــﺪ. وی ﺿــﺮورت اﺻــﻼح ﻧﻈــﺎﻣﻲ در اﻳــﺮان را درک ﻛــﺮد و دﺳــﺖ ﺑــﻪ اﺻــﻼﺣﺎت در زﻣﻴﻨــﻪ اﻣــﻮر ﻧﻈــﺎﻣﻲ زد ﻫــﺪف از اﻳــﻦ ﭘــﮋوﻫﺶ ﺑﺮرﺳــﻲ ﺗــﺪاﺑﻴﺮ ﻋﺒــﺎس ﻣﻴــﺮزا ﺑــﺮای اﺻــﻼح ارﺗــﺶ اﻳــﺮان، ﻋﻤﻠﻜــﺮد وی ﺑــﺮای ﺗﺒــﺪﻳﻞ ﻗــﺸﻮن اﻳﻠﻴــﺎﺗﻲ اﻳــﺮان ﺑــﻪ ﻳــﻚ ارﺗــﺶ ﻣﺘﻤﺮﻛــﺰ دوﻟﺘــﻲ ﺑــﺎ ﻇــﺎﻫﺮ ﻣــﺪرن ﺟﻬــﺎﻧﻲ و ﺗﻮﺳــﻌﻪ ﻣﻨﺎﺳــﺒﺎت ﺧــﺎرﺟﻲ در ﺟﻬــﺖ اﺳــﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻮﻟــﻮژی ﻧﻈــﺎﻣﻲ ﻛــﺸﻮرﻫﺎی اروﭘــﺎﻳﻲ در زﻣﻴﻨــﻪ اﺻــﻼح ارﺗــﺶ اﺳــﺖ ﻋﺒــﺎس ﻣﻴــﺮزا در زﻣﻴﻨﻪ اﺻـﻼﺣﺎت ﺑـﺎ ﻛﺎرﺷـﻜﻨﻲ ﻫـﺎﻳﻲ از ﺟﺎﻧـﺐ درﺑـﺎر، ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺳـﻨﺘﻲ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺳﺎﺧﺘﺎرﺷـﻜﻨﻲ و ﻋﻠﻤﺎی ﺳﻨﺘﻲ روﺑﺮو ﺷـﺪ ﻛـﻪ اﺻـﻼﺣﺎت را ﻣﻐـﺎﻳﺮ ﺑـﺎ آﻣـﻮزه ﻫـﺎی دﻳﻨـﻲ ﻣـﻲ داﻧـﺴﺘﻨﺪ اﻳـﻦ ﻧﻮﺷــﺘﺎر ﻋــﻼوه ﺑــﺮ اﺻــﻼﺣﺎت ﻧﻈــﺎﻣﻲ، ﺗــﺪاﺑﻴﺮ ﻧﺎﻳــﺐ اﻟــﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑــﺮای ﻣــﺸﺮوﻋﻴﺖ دادن ﺑــﻪ اﺻﻼﺣﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﺎرﺷﻜﻨﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ.
خلاصه ماشینی:
"شکست های سنگین ایران در این جنگ ها، ضربه ای جبران ناپذیر بـر تمامیـت ارضـی ایـران ١- لسان الملک سپهر، محمدتقی ،(١٣٧٧)، ناسخ التواریخ (تاریخ قاجاریه ) از آغاز تا پایان فتحعلیـشاه ، ج ١، بـه اهتمـام جمشید کیانفر، تهران : اساطیر، ص ١٠١.
برای جمع آوری و تمرکـز آنـان بودجه نبود و هزینه نگهداری این دسته ها از طریق مصادره تأمین می شد، تعداد لـشکریانی کـه ١- زرگری نژاد، غلامحسین ، (١٣٨٦)، «عباس میرزا معمار بنای «نظام جدید» در ایران معاصـر»، مجله دانـشکده ادبیـات و علوم انسانی دانشگاه تهران ، دوره ٥٨، شماره ٥، زمستان ، ص ٨٧.
افواج سمنانی و مازنـدرانی در تهـران و ٢٠ هـزار پیـاده آذربایجانی در تبریز و ١٤ هزار نفر سرباز در اصفهان تحت تعلیم نظامی افـسران فرانـسه قـرار گرفتند و بعد از یک سال عده نظامیان تعلیم دیده ایران به ٣٥ هزار نفر رسـید کـه بـا سـواران چریک اردوی عباس میرزا در جنگ های قفقاز شرکت کردند.
پس از تلاش های بسیار از طریق عباس میرزا و قایم مقام به همراه هیئت انگلیسی در تربیت قشون آذربایجان به فرماندهی نایب السلطنه ، نیروی نظامی مجهز شده مشتمل بود بـر ١٢ هـزار نفر و به دسته های ١٠٠٠ نفری که از طوایف و شهرهای مختلف جمع کرده بودنـد.
ج. عملکرد نایب السلطنه برای رفع موانع اصلاح ارتش عباس میرزا به همراه وزیر کاردانش ، قائم مقام ، بـا وجـود تـلاش هـای مـستمر، نتوانـستند توسعه نظامی صورت گرفته در قالب «نظام جدید» را به شکل تمام و کمال در ایران پیاده کنند."