چکیده:
امروزه، سازمان جهانی تجارت به یکی از مهم ترین نهادهای تنظیم کننده قواعد تجارت جهانی تبدیل شده است. موافقتنامهی عمومی تجارت خدمات (گاتس) به عنوان سند ناظر بر تجارت خدمات در این سازمان، اصول و قواعد حاکم بر تنظیم تجارت در این حوزه را معین نموده است و اعضا موظف هستند در آزادسازی تجارت خدمات و روابط با سایر اعضا و فعالان اقتصادی آنها، قواعد این موافقتنامه را رعایت و نظام حقوقی خود را با آن هماهنگ کنند. ایران نیز به عنوان عضو ناظر این سازمان از این قاعده مستثنی نیست و میبایست با ایجاد هماهنگی با قواعد این موافقتنامه در حوزههای خدماتی که قصد آزادسازی آنها را دارد، سازوکارهای مناسب را جهت عضویت کامل ایجاد کند. موضوع اصلی این مقاله، بررسی یکی از بحث برانگیزترین قوانین بانکی ایران یعنی قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب 1362 دررابطه با الحاق به سازمان جهانی تجارت است. این مطالعه به بررسی جامع موافقتنامه گاتس و قانون عملیات بانکی بدون ربا پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که الگوی بانکداری اسلامی تجویزشده در قانون مذکور، مغایرتی با اصول و تعهدات این موافقتنامه ندارد.
خلاصه ماشینی:
در حال حاضر، برخی مغایرت ها در قوانین و مقررات حاکم بر نظام بانکی ایران مشاهده می شود که میان آن و وضعیت مطلوب فاصله ایجاد کرده است ، اما در این مقاله به طور خاص به قانون عملیات بانکی بدون ربا پرداخته خواهد شد که از بحث برانگیزترین قوانین بانکی ایران درخصوص الحاق به سازمان جهانی 1.
درواقع ، در این ضمیمه تأکید شده است که «صرف نظر از سایر مقررات گاتس ، اعضای سازمان جهانی تجارت مخیرند برای حمایت از سرمایه گذاران ، سپرده گذاران ، صاحبان اوراق بیمه یا اشخاصی که عرضه کنندة خدمات مالی در مورد آن ها یک نوع تعهد اعتباری دارد یا به منظور تضمین تمامیت و ثبات نظام مالی ، از اقدامات احتیاطی استفاده کنند».
پس از ذکر این مقدمه و طرح مسئله ، باید گفت که در پاسخ به این سؤال ، دو نظر ارائه می شود: نظر اول (صادقی و شعبانی جهرمی ، ١٣٩٢: ٥٨٥-٥٨٦) این است که نظام بانکداری طراحی شده در قانون عملیات بانکداری بدون ربا با توجه به محدودیت هایی که برای انجام فعالیت های بانکی در چارچوب عقود اسلامی در نظر گرفته است ، مخالف اصل دسترسی به بازار است .
٤. نتیجه گیری با توجه به مقررات سازمان جهانی تجارت و ادلة ارائه شده در این مقاله ، باید پذیرفت که ساختار کلی قانون عملیات بانکی بدون ربا و الگوی بانکداری اسلامی ، با اصول موافقت نامة گاتس مغایرتی ندارد و نمی تواند مانعی برای آزادسازی تجارت خدمات بانکی تلقی شود.