چکیده:
پیشیابی دما، یکی از فراسنجهای مهم آب و هواشناسی است که نقش اساسی در واکاوی تغییرات اقلیمی دارد. در این پژوهش، از دادههای سطحی میانگین روزانه دمای ایستگاههای منتخب در کرانههای دریای خزر (انزلی، گرگان، رشت، بابلسر و رامسر) و دادههای جو بالا (ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال) استفاده شده است. کمینه و بیشینه این ایستگاهها از بازه زمانی 11/10/ 1357 تا 11/10/ 1389 خورشیدی بهمدت 11689 روز، از سازمان هواشناسی کشور دریافت شده است و دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال برای ساعتهای (00:00، 03:00، 06:00، 09:00، 12:00، 15:00، 18:00 و 21:00 زولو) از بازه زمانی 01/01/ 1979 تا 01/01/ 2011 میلادی بهکمک دادههای چهار دیدبانی در روز، از تارنمای مرکز NCEP/DOE برای سراسر نیمکره شمالی استخراج شد. سپس همبستگی بین دادههای میانگین روزانه دما و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال در سراسر نیمکره شمالی محاسبه شد. نتایج همبستگی نشان داد ایالات متحده آمریکا با 28، شمال چین 30، آفریقا 53 و ژاپن با 69 یاخته، دارای بیشترین یاخته هستند. در نیمکره شمالی، 180 نقطه وجود دارد که همبستگی آنها با دمای ایستگاههای منتخب بسیار زیاد است. همچنین، الگوی پیشیابی ایستگاهها نشان میدهد بهازای هر یک ژئوپتانسیل متر افزایش، میانگین روزانه دمای ایستگاههای انزلی، گرگان، رشت، بابلسر و رامسر بهترتیب 1/ 0، 1/ 1، 1/ 0، 1/ 0، 1/ 0 درجه سلسیوس افزایش خواهد داشت.
خلاصه ماشینی:
"(9/4 ± 4/606-) + I * (00059/0 ±1075/0) =T 11689 n = (4 /606-- I * 1075/0) =T رابطۀ (2) این الگو نشان میدهد با اطمینان 95درصد، میتوان میانگین روزانۀ دمای ایستگاه انزلی را بین 1/1 تا 4/26 درجۀ سلسیوس تخمین زد؛ همچنین، بهازای هر یک ژئوپتانسیل متر افزایشی که در نمایۀ چهارگانه ایجاد میشود، میانگین روزانۀ دمای انزلی نزدیک 1/0 درجۀ سلسیوس افزایش خواهد داشت.
نمایۀ جوی رشت: همبستگی دما (درجۀ سلسیوس) و ارتفاع ژئوپتانسیل (متر) تراز 500 هکتوپاسکال برای مثال، ممکن است در چند روز متفاوت که نمایۀ چهارگانه برابر با5720 ژئوپتانسیل متر بوده است، میانگین دمای ایستگاه رشت بین 1+ تا 16 درجۀ سلسیوس ثبت شده باشد.
نمایۀ جوی رامسر: همبستگی دما (درجۀ سلسیوس) و ارتفاع ژئوپتانسیل (متر) تراز 500 هکتوپاسکال برای نمونه، ممکن است در چند روز متفاوت که نمایۀ چهارگانه برابر با5730 ژئوپتانسیل متر بوده است، میانگین دمای ایستگاه رامسر بین 3+ تا 15 درجۀ سلسیوس ثبت شده باشد.
همچنین نتایج الگوهای پیشیابی نشان داد دمای دو متری سطح زمین وابسته به ارتفاع ژئوپتانسیل تراز میانی هواسپهر است و بهازای هر یک ژئوپتانسیل متر افزایشی که در نمایۀ چهارگانه رخ دهد، میانگین روزانۀ دمای ایستگاههای انزلی، گرگان، رشت، بابلسر و رامسر بهترتیب 1/0، 1/1، 1/0، 1/0، 1/0 افزایش را نشان خواهد داد؛ بنابراین، مشاهده میشود یافتههای این پژوهش، توانسته است نتایج دیگر پژوهشگران را دربارۀ افزایش روند دما در سطح جهان و ایران مانند هیوستون و کرین (1996) در آمریکا، یو و همکاران (2003) در ژاپن، یوهویی و همکاران (2010) در شمال چین، مسعودیان (1390) و مسعودیان و دارند (1390) در ایران را تأیید کند."