چکیده:
یکی از مؤلفههای مهم در فراهم کردن مقدمات یورش فراگیر سلیم اول به قلمرو ممالیک، همراه کردن مدرسیان و علمای صاحب افتاء و زعماء طبقه علمیه بود. در بررسی مسألۀ حمله عثمانیها به ممالیک، اگرچه به جواز مدرسیان و فقهاء عثمانی، اشاره میشود، اما اغلب به پیچیدگی روند صدور این فتاوی و ملاحظات مدرسیان و فقهاء صاحب فتوی، توجه چندانی نمیشود. این پژوهش نشان میدهد با توجه به اینکه فتوی ملا عرب شیخالاسلام روزگار سلطنت بایزید دوم مبنی بر حرمت جنگ دو حاکم مسلمان، منجر به پایان یافتن جنگهای پنجساله عثمانی و ممالیک شد، همچنین نظر به اینکه سلاطین مملوک مذهب تسنن داشتند، اعلام جهاد علیه آنها به سادگی میسر نبود. سلیم اول با اطلاع از این مهم، به شیوۀ مرسوم در امر استفتاء، درخواست فتوی برای شرعی بودن یورش به قلمرو ممالیک را به صورت هدفی کلی و بدون اشاره به مصداق آن مطرح کرد. مدرسیان و صاحبان افتاء نیز با توجه به همۀ مشکلات پیش رو در اعلام جهاد بر ضد حاکمان سنی مملوکی، فتاوایی چندپهلو صادر کردند. این فتاوی از یک سو، به سلطان عثمانی اجازه میداد به قلمرو ممالیک، حمله کند و از سوی دیگر به ظاهر تناقضی با فتوای پیشین ملاعرب نداشت.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش نشان می دهد با توجه به اینکه فتوی ملا عرب شیخ الاسلام روزگار سلطنت بایزید دوم مبنی بر حرمت جنگ دو حاکم مسلمان ، منجر به پایان یافتن جنگ های پنج ساله عثمانی و ممالیک شد، همچنین نظر به اینکه سلاطین مملوک مذهب تسنن داشتند، اعلام جهاد علیه آنها به سادگی میسر نبود.
ترسیم نقش و سهم علماء صاحب افتاء در مناسبات دو دولت مسلمان و اهل سنت ، به ویژه یورش سلیم اول برای ضمیمه کردن شامات و مصر به قلمرو عثمانی و برانداختن دولت ممالیک ، درک تاریخی جایگاه مذهب و نیز علما و فقها را در جنگ هایی که به نام مذهب ، صورت می گرفت ، روشن تر می سازد و این فرضیه را که فرآیند تغییرات و تحولات تاریخی در جهان اسلام همواره بر مبنا و عنصر قدرت ، اما در ظاهر به نام مذهب و توجیهات مذهبی بوده ، قوت بیشتری می بخشد.
به گزارش جلال زاده مصطفی چلبی در سلیم نامه ، از آنجا که سلاطین ممالیک مسلمان بودند و برای جنگ با آنها اذن و فتوای شرعی لازم بود، سیلم اول از سگوت در نزدیکی البستان (واقع در شرق قیصریه )، فرستاده ای را به استانبول فرستاد و از «مفتی المسلمین » یعنی شیخ الاسلام عثمانی علی جمالی افندی (د.