چکیده:
یکی از مسائل فراگیر در پروند ههای طلاق در چند دهه اخیر، اجرت المثل کارهایی است که
زوجه در منزل انجام داده است. استحقاق اجرت المثل به شر طهایی مانند قصد تبرّع و وجود اذن
وابسته است که در بیشتر موارد زوجین هنگام طلاق بر سر آن اختلاف نظر پیدا م یکنند. دادگا هها
نیز در رسیدگی به این موضوع اختلاف نظر دارند و گاه در پروند های واحد، دو رای مختلف بر اساس
دو مبنا صادر م یشود. از سوی دیگر، یکی از شر طهای مندرج در عقدنام ههای نکاح، شرط تنصیف
اموال است که برخی قضات معتقدند ماده واحده قانون راجع به طلاق، مطالبه اجرت المثل را به
نبود این شرط در عقد نکاح وابسته کرده است. همین امر نیز موجب صدور آرای مختلف در محاکم
شده است. با توجه به انبوهی پروند ههای طلاق و درگیری مستمر قضات و مردم با این دو موضوع،
بررسی و تعیین تکلیف آن ضروری به نظر م یرسد.
در این مقاله، ضمن بررسی شرایط استحقاق اجرت المثل عمل زوجه در منزل از دیدگاه فقیهان
و صحت و نفوذ شرط تنصیف اموال و نسبت میان آن با استحقاق اجرت المثل ، مانع نبودن شرط
تنصیف نسبت به استحقاق اجرت المثل پذیرفته می شود. واضح است که این عدم مانعیت در
صورتی است که مضمون شرط تنصیف، اسقاط اجرت المثل نباشد. همانطور که در عقدنامه های
نکاح چنین مضمونی وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
"در مقابل، شعبه 47 دادگاه تجدید نظر استان تهران در رأی شماره 4701929 تاریخ 30/10/1379 این رأی را نقض و چنین اظهار نظر کرده است: «تقدیم دادخواست مطالبه اجرت المثل به طور ضمنی بیانگر عدم قصد تبرعی بودن کارهای انجام گرفته توسط زوجه که جزو وظایف شرعی و قانونی وی نیز نبوده، میباشد و نظر به اینکه مطابق مدلول صریح ماده 336 قانون مدنی که بیان میدارد: «هر گاه کسی بر حسب امر دیگری اقدام به عملی نماید که عرفا برای آن عمل، اجرتی بوده و یا آن شخص عادتا مهیای آن عمل باشد، عامل مستحق اجرت عمل خود خواهد بود، مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع داشته است»، زوجه با تقدیم دادخواست، اراده خود را مبنی بر آمادگی جهت دریافت اجرت المثل ابراز نموده است.
(شیخ مفید، احکام النساء 42؛ شیخ طوسی، النهایه 503؛ شهید ثانی، مسالک الافهام 8: 412؛ محقق نجفی، جواهر الکلام 31: 272؛ خمینی، تحریر الوسیله 2: 312؛ سبحانی، نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغراء 2: 367؛ لنکرانی، جامع المسائل عربی 367 و 422؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح 6: 117؛ صافی، جامع الاحکام 2: 73) نزاع و اختلاف زوجین در استحقاق اجرت المثل در مقام اثبات ممکن است بین آمر و عامل درباره قصد تبرع، انجام دادن عمل، وجود شرط خلاف و وجود امر از سوی زوج تنازع ایجاد شود."