چکیده:
جنبش موحدون را ابنتومرت در شمال آفریقا آغاز کرد و پیروان بسیاری را از قبایل مصمودی ساکن ارتفاعات اطلس، به سوی خودش کشاند. آنان پیرو مهدی و هدایت یافته ابن تومرت بودند و می بایست در آخرالزمان، مسلمان واقعی میشدند. قبایل دور افتاده بربر پیش از این در تحولات تاریخی جهان اسلام تاثیرگذار بودند، اما به حکومت دست نیافتند. آنان در اندک زمانی حاکمان غربی مدیترانه شدند و مسیر تاریخ را تغییر دادند. مسئله اصلی این تحقیق چگونگی این تغییر کلی در شمال آفریقا و تاثیر قبایل و سنتهای قبیلهای در پیدایی جنبش موحدون است. بر پایه منابع تاریخی، ساختار قبیلهای جامعه بربر، نه تنها مانع ایجاد دولت موحدی نبود که منبع اصلی این دولت به شمار میرفت. ابنتومرت و جانشینانش، جامعه قبیلهای بربرها را از میان نبردند و به آن آسیب نرساندند، اما ساختار تازهای از جنبش پدید آوردند. آنان از آداب و آیینهای قبایل سود جستند و از سنتها و تجربههای بربری، بهره بردند. اختلاط و همکاری قبایل بربر را با یکدیگر، از دلایل اصلی شکلگیری امپراطوری موحدون و حکومتهای شمال آفریقا میتوان برشمرد که به پشتوانه آنان، نظامهایی سیاسی پدید آمد.
خلاصه ماشینی:
مسئله اصلی این تحقیق چگونگی این تغییر کلی در شمال آفریقا و تأثیر قبایل و سنتهای قبیلهای در پیدایی جنبش موحدون است.
ابنتومرت اصحاب خود را به نشستهایی فراخواند و مبانی عقیدتیاش را در این مدت در اعز ما یطلب 1 و دیگر آثارش عرضه کرد و در 515 قمری (1121م) پس از بیعت قبایل و گروههای اجتماعی مختلف با او، جنبش موحدون را آغاز کرد (بیذق، 1980، 34؛ ابنقطان، 1990، 89؛ مراکشی، 1390، 131).
قبیله و نظام قبیلهای بندبند برای درک عوامل اجتماعی ظهور موحدون از دل قبایل مصموده ساکن کوههای اطلس، نخست واژه قبیله باید تعریف شود؛ زیرا قبایل اجزای سازنده نظام از این کتاب چندین چاپ و ویرایش در دست است که گمان میرود بهترین آنها را عبدالغنی ابوالعزم سامان داده باشد.
همه ویژگیهای نظام بندبند بربرها مانند تمییز (تنظیم اتحاد و همپیمانی قبیلهای)، مزوار (واسطه قبیلهای)، آماس (مراسم تشریفاتی با وعدههای غذایی برای استحکام روابط خونی جدید) که از نبود ضبط و مهار (کنترل) مرکزی سرچشمه میگرفتند، به پیدایی یکتاپرستی موحدون انجامیدند.
به گمان، این از دیگر نمونههای سنتهای قبیلهای بود که ابنتومرت برای سازماندهی موحدون از آن بهره میبرد.
ابنتومرت ساختار پیچیده اتحادی این قبیله را نیز همانند دیگر قبایل که تغییر نداد؛ زیرا این ساختار با اوضاع اقتصادی کدمیوه سازگار بود، اما به جای اینف از منافع اتحادهای موجود بهره برد و ساختار قبیلهای کدمیوه را چنانکه بود، به نظام جدید خود Gadmiwa در برخی از منابع جدمیوی هم آمده است.