چکیده:
یکی از مولفه های اساسی مکتب سلفیه تلقی خاص ایشان از صفات خبریة الهی است. تفسیر
منحصر به فرد سلفی ها که تحت عنوان مکتب اثبات صفات ارائه می شود ضمن عدم
همخوانی با آراء و بیانات سلف واجد نوعی جزم اندیشی افراطی بوده و مجالی برای تخطئه
مخالفان منهج سلفیه فراهم آورده است. در نوشتار حاضر رویکرد تفسیری آلوسی در مبحث
صفات خبریه به عنوان محملی برای سنجش پایبندی وی به مکتب سلفیه مطرح شده است.
آلوسی در مخالفت با مکتب اثبات مورد تاکید سلفیه، از رویکرد تفویض معانی صفات
خبریه به عنوان رای مشهور سلف دفاع کرده و مراد بودن ظواهر صفات خبریه را به
علت لوازم فاسدی چون تجسیم مردود می شمارد. آلوسی در تضادی آشکار با محققان
سلف گرا، تاویلات شای و مورد اجماع سلف در تفسیر آیات صفات را نیز مقبول می داند.
نگارنده بر این باور است که تفسیر آلوسی از صفات خبریه نه تنها قرابتی با مکتب اثبات
مورد ادعای سلفیه ندارد بلکه مبین موافقت اصولی وی با مکتب کلامی متاخران اشاعره
است؛ هر چند باید تصریح کرد که آزاد اندیشی فقهی و کلامی آلوسی تمایزاتی جزئی را در
این حوزه رقم زده است.
خلاصه ماشینی:
"ملاصدرا با ارائه یک نظام سازوار هستیشناختی و با توجه به مبانی فصلنامۀ علمی – پژوهشی آینۀ معرفت ، سال هفدهم ، شمارة پنجاه و یکم ، تابستان ٩٦ __________________________________________________________________________________________ خاص خود، ملاکیت نفس برای حفظ اینهمانی را پذیرفت ، طوریکه هیچ یک از اشکالات گذشتگان بر او وارد نبود؛ اما قول وی به حرکت جوهری نفس ، در عین حفظ و ثبات شخصیت ، نوعی تعارض را به ذهن متبادر میکرد؛ بیان حرکت جوهری غیر امتدادی نفس در مقابل حرکت امتدادی موجودات دیگر توانست شبهه تناقض گویی را از اندیشۀ وی رفع نماید و در نتیجه ، ملاک ثبات و حفظ هویت در موجودات مادی همان اتصال وجودی است ، یعنی وجود واحد سیالی است که آن به آن در زوال و حدوث است و این ذهن ماست که مقاطع و ماهیات مختلف را از آن انتزاع میکند؛ اما در نفس ، علاوه بر اتصال وجودی، بقاء شخص در عین فناء حدود آن را داشتیم که به نحو مؤکدتری مسئله را حل میکند."