چکیده:
شکل گیری قیام مختار ثقفی در سال 66 ق و تغییراتی که به واسطه این قیام در فضای سیاسی _ اجتماعی شهر کوفه به وجود آمده بود این فرصت را به ایرانیان مقیم شهر کوفه داد تا بتوانند برای اولین بار بعد از اسلام در حوادث سیاسی _ اجتماعی منطقه عراق حضوری چشمگیر داشته، نقش بسزایی در وقایع زمان قیام و بعد از قیام ایفا کنند. ایرانیان قبل از شکل گیری قیام مختار در شهر کوفه و دیگر مناطق اسلامی از جایگاه اجتماعی مناسبی برخوردار نبودند و به واسطه قیام مختار و تغییراتی که در موقعیت اجتماعی _ اقتصادی آنان به وجود آمد، واکنش اشراف و اعراب شهر کوفه را برانگیخت؛ زیرا اشراف و اعراب شهر کوفه تا این زمان از امتیازاتی بهره می بردند که بنا بر عرف جامعه آن روز، غیر عرب حق استفاده از آن را نداشت و ایرانیان در این برهه به آن امتیازات دست یافته بودند. در این مقاله برآنیم تا به بررسی علل واکنش های اشراف و اعراب شهر کوفه نسبت به حضور ایرانیان در قیام مختار و تاثیرات آن بر کامیابی یا متضرر شدن ایرانیان و مختار ثقفی بپردازیم
The inception of the uprising of Mukhtār Thaqafī in 66/685 and the changes that took place in the socio-political climate of Kūfa due to this uprising، gave the opportunity to Iranians residing in Kūfa to be able for the first time after the advent of Islam to hold a considerable presence and play a substantial role in the socio-political events during and after the uprising in the Iraq region. Before the inception of the uprising of Mukhtār in Kūfa and other Islamic regions، the Iranians did not enjoy a suitable social status and due to uprising of Mukhtār and the changes that took place in their socio-economic situation، the nobles and Arabs of Kūfa were prompted to react. That was because up to that time the nobles and Arabs of Kūfa enjoyed certain privileges that، as it was customary in the then society، the non-Arabs were not entitled to use، and that the Iranians had achieved those privileges in that period of time. In this article، we intend to address the reasons for the reactions of the nobles and Arabs of Kūfa towards the Iranians in the uprising of Mukhtār and its impacts on the Persians and Mukhtār Thaqafī’s achieving prosperity or sustaining loss.
خلاصه ماشینی:
این جمله شبث که از اشراف کوفه و نفرات اصلی دشمنی با ایرانیان از آغاز تا پایان قیام به شمار میرفت، از یک سو ددمنشی آنها و از سوی دیگر ترس از نیروی ایرانی را نشان میدهد و همواره جای این سؤال وجود دارد که چرا شبث بن ربعی در پاسخ به اعتراض یارانش نگفت نیروهای مختار به شما هجوم آوردهاند و از ایرانیان سخن میگوید؟ در واقع این گزارش از عناد داشتن با نیروی ایرانی در همان روز اول قیام خبر میدهد و میبینیم که شبث بن ربعی جدای از این سخنش، تا روز آخر به دشمنی با حضور نیروی ایرانی میپردازد، تا جایی که به مصعب بن زبیر میپیوندد و از قدرت گرفتن نیروی ایرانی نزد وی شکایت میکند.
به دنبال شکایت اولیه اعراب از حضور ایرانیان و به نتیجه نرسیدن آنها در خصوص ایرانیان همراه مختار، این بار اشراف کوفه نزد شبث بن ربعی رفتند که از زمان قدیم تا به آن روز شیخ آنان بود، از مختار و موضوع ایرانیان و موالی شکایت کردند و گفتند که مختار ایرانیان را بر ما ترجیح داده است و او را تحریک کردند که بر ضد او قیام کند.
پس از اینکه شبث بن ربعی را نزد مصعب بردند، دیگر اشراف و بزرگان کوفه نیز به دربار مصعب برای شکایت و اعتراض حاضر شدند و گفتند: ما همه به مخالفت با مختار اتفاق نظر داریم و دلیل مخالفت و اتحاد و دشمنی خود را در مقابل مختار و قیامش را همان حضور ایرانیان اعلان کردند؛ چون معتقد بودند به دلیل سیاستهای مختار این نیروی آزاد شده بر اعراب مسلط شدهاند.