چکیده:
مفاهیم فطری یکی از ارکان معرفت شناسی دکارت است . اما وی به این مطلب به صورت پراکنده و جسته گریخته پرداخته است، به طوری که موجب بروز برخی ابهامات شده و در نتیجه تفاسیر مختلفی از نظریه وی را در پی داشته است. در مقاله حاضر سعی بر این است با روشن ساختن ابهامات، تفسیری منسجم و سازوار و احیانا در برخی مواضع نو ارائه شود. مقاله علاوه بر مقدمه شامل 5 محور اصلی و یک نتیجه است. دکارت دو معنای مختلف برای مفهوم فطری در نظر دارد . محور اول به شواهدی برای تایید این امر اختصاص دارد. پس از آن، تفاوت رویکرد دکارت و معاصرین وی به مساله مفاهیم فطری مورد توجه قرار میگیرد. قسمت سوم به وجود بالقوه یا بالفعل این مفاهیم و سپس به نقش معرفتی و کارکرد آنها و سرانجام به رابطه مفاهیم فطری و کلیات پرداخته خواهد شد. در آخر نیز جمع بندی و نتیجه گیری از بحث میشود به نحوی که با فقرات مختلف آثار دکارت سازگاری بیشتری داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
"٢٠ وی نحوه وجـود دسته ای از مفاهیم را که فقط از قوه و توانایی ذهنی مـا نشـات گرفتـه اسـت و قسـیم تصورات جعلی و عارضی اند، با تشبیه آنها به بیماری های مادرزادی (که صرفا استعداد ابتلا به این بیماری در فرزندان این خانواده ها وجود دارد و نه اینکه هنگام تولد بـه آن مبتلا باشند) بالقوه می داند و می گوید: «در نتیجه مفاهیم ، بهمراه توانایی و قوه آنها، در ما به صورت فطـری وجـود دارنـد، یعنـی آنهـا همیشه بالقوه موجودند، زیرا وجود داشتن در یک قـوه و توانـایی (exist in some faculty) بـه معنای بالفعل وجود داشتن (exist actually) نیست بلکه صرفا بالقوه وجود داشتن (potentially) 21 است .
اما اگر قائلین به تز معرفتی اشکال کنند که در صورتی که بعضـی مفـاهیم فطـری خطا و غیر حقیقی باشند، خداوند اینها را به چه منظور در اذهان ما نهاده است ؟ آیا این فرض مودی به پذیرش فریبکاری خداوند نخواهـد شـد؟ اگـر ایـن فـرض منجـر بـه فریبکاری خداوند گردد، مسلما دکارت به پذیرش ایـن فـرض تـن در نخواهـد داد و 41Flage & Bonnen,1999:47-8 42 Flage & Bonnen,1999:52-3 43Flage & Bonnen,1999:51 برای گریز از چنین نتیجه ای حقیقی بودن مفاهیم فطری را خواهـد پـذیرفت .
اگـر چـه دکارت می داند تفکر بدون مفهوم کلی امکان پذیر نیسـت و نمـی توانـد روی خـود را کاملا از منازعات قرون وسطایی در مورد کلیات برگرداند، اما این ادعا خیلی موجـه بـه نظر نمی رسد که تنها کارکردی که وی به مفاهیم فطری نسبت می دهد تبیین چگونگی تشکیل مفاهیم کلی است ."