چکیده:
اهتمام به معنویت در جهان امروز، ناشی از احساس خلا در دنیای صنعتی است. در این میان، اهتمام به معنویت اسلامی، ضروری است. در این نوشتار، به بررسی اهداف و ویژگی های معنویت در منظر حکیمان و عرفای مسلمان پرداخته شده است. معیار و منشا برای معنویت فعل عبارت است از نیت و معرفت به فعل و جهت گیری اخلاقی آن. هدف زندگی معنوی از دیدگاه آن ها عبارتند از: ارتقای شناخت توحیدی در مراتب مختلف توحید و ارتقای گرایشات عبادی و ارتقای انگیزه برای حرکت به سوی حقیقت اصیل. ویژگی های معنویت اسلامی نیز عبارتند از: هماهنگی با هدف خلقت، هماهنگی با ویژگیهای روانی انسان، هماهنگی با توان انسان، هماهنگی با شریعت، فراگیری نسبت به ابعاد فردی و اجتماعی و زمانی و مکانی، فراگیری طولی، تنوع در برنامـه معنوی، حفظ واسطه انسانی، همراهی و هماهنگی رشد و تعدیل در ابعاد انسانی، هماهنگی مولفه های معنوی، توجه به تاثیر دوسویه بین رفتار انسان و سنتهای عالم هستی، جامعیت نسبت به جمیع شئونات و احوال حیات.
خلاصه ماشینی:
ازسویدیگر التفات فاعل به ارزش اخلاقی، درحقیقت به معنای عبور دادن خود از خود حیوانی و ارتقا دادن و تعالیبخشی به خود است؛ بنابراین همین که شخص بخواهد به یک ارزش اخلاقی، اهتمام ورزد، درواقع به وضعیت موجود خود، قناعت ننموده و درصدد ارتباط با یک وضعیت برتر و متعالی است؛ پس میتوان چنین نتیجه گرفت که اهتمام به ارزش اخلاقی و سمت و سوی اخلاقی دادن به فعل، ملازم با ارتباط با حقیقت متعالیای است که برتر از وضعیت فعلی و حیوانی است؛ با عنایت به این دو مؤلفه، معنویت اینگونه تعریف خواهد یافت: معنویت یعنی برخورداری اندیشه و گرایش و نیت یا تصمیم – و بهتبع آنها، اقدام خارجی - از التفات به یکی از ارزشهای اخلاقی و اهتمام به مسیردهی به فعل در جهت تحققبخشی به آن مقصود اخلاقی و درنتیجه، اهتمام به ارتباط با حقیقت برتر و متعالیتر از خود.
با توجه به ترتیب علی - معلولی فوق، اگر فعل و عملی که فاعل به آن اقدام میکند، بخواهد معنوی گردد، قطعا این ویژگی باید از ساحت علل آن فعل، به آن فعل اشراب و تزریق گردد، چرا که براساس قانون علیت و معلولیت، معلول هم در تحققش و هم در تمام ویژگیهایش محتاج علت است؛ بنابراین همانطور که فعل و عمل، بدون اراده و تصمیم یا همان نیت تحقق خارجی نمییابد (رک: غزالی، بیتا: 482 و 459)، هیچکدام از اوصاف و ویژگیهای فعل و عمل نیز موجود نخواهد شد؛ پس انسان برای اینکه بخواهد فعل را معنوی نماید، ابتدا باید نیت و تصمیمهای خود را اصلاح نماید و آنها را در راستای کمالات اخلاقی شکل دهد (رک: مطهری، 1368، ج1: 301؛ جعفری، بیتا: 431؛ مصباح یزدی، 1373: 168).