چکیده:
ورود به هزاره سوم با افزایش جریان کالاها، انسان ها، قاچاق، ناامنی ها و غیره در عرصه های مختلف فضایی همراه بوده است. این افزایش به صورت های مختلف مدیریت مرزهای کشورها را با مشکل مواجه کرده و دولت ها را بر آن داشته است جهت کنترل و مدیریت مرزهای خود و جلوگیری از ناامنی در کشور راهبردهایی در پیش بگیرند. در این میان جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن مرزهای طولانی و همسایگان متعدد نیازمند در پیش گیری راهبردی نظام مند و کارآمد برای مدیریت مرزهای خود است. بر این اساس، مقاله حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی به بررسی و تحلیل وضعیت مدیریت مرزهای کشور از این منظر پرداخته است و فرصت ها و چالش های فراروی آن را مورد واکاوی قرار داده است. یافته های پژوهش نشان می دهد وجود برخی عوامل چون تعدد نهادهای تصمیم گیر در مرز و همپوشانی در مسئولیت های بین آن ها، فقدان وجود قوانین و مقررات یا شفاف نبودن آن ها، ابهام در سطوح اختیارات و مسئولیت ها و...بر مدیریت کارآمد مرزهای کشور تاثیر منفی گذاشته است. برای مقابله با این چالش، راهکار پیشنهادی جهت دستیابی به مدیریت کارآمد مرزها در جمهوری اسلامی ایران، ایجاد یک ساختار متمرکز مدیریت یکپارچه مرزها متشکل از پنج بخش نظامی و دفاعی- اطلاعاتی و امنیتی، فرهنگی- اجتماعی، حقوقی- سیاسی و اقتصادی- تجاری می باشد.
خلاصه ماشینی:
1 Integrated border management (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ١- مدل مدیریت مرزهای زمینی ایران (مشتاقی ١٣٨٥: ٨٧) برای دسته دوم ، همچنین همسایگان یا مقامات ملی متعهد باید با یکدیگر همکاری کنند تا امکانـات و روش های عبور مرزی برابر شود.
٤-٢- وضعیت مدیریت مرزهای جمهوری اسلامی ایران وجود تعدد سازمان ها و نهادهای مدیریت کننده و مرتبط با مرز در کنار یکدیگر در کشور بدون تنظـیم قوانین و قواعد ارتباطی مشخص بین آن ها و بیان واضح وظـایف و مسـئولیت هـای آن هـا مـی توانـد بـه صورت های مختلف زمینه موازی کاری، عدم انجام صحیح مسئولیت ها، عدم نظـارت و کنتـرل دقیـق بـر کارها و وظایف و سایر مسائل را فراهم آورد.
در این بین ، مدیریت یکپارچه مرزی یکی از راهبردهای پیش رو جهت دستیابی بـه ایـن مهـم است که از سوی کشورهای مختلف در پیش گرفته شده است ؛ زیرا راهبرد مدیریت یکپارچه مرزی اشاره به هماهنگی و همکاری میان همه مقامات و سازمان های مرتبط به امنیت مرزی، تسهیل عبور مرور افـراد و تجارت کالاها دارد تا بتوان بصورت کارآمدی به هدف خود یعنی کنترل و ایجـاد امنیـت و تسـهیلات در طول مرزها با توجه به تحولات هزاره سوم دست یافت .
میباشد، برای اینکه بتوانـد مرزهـای کشـور را بـه صـورت کارآمدی مدیریت کند باید از راهبرد مدیریت مرزی یکپارچه پیروی کند؛ زیرا همپوشانی گسترده وظـایف نهادها، سازمان ها و وزارت خانه های مرتبط با مرزها در کشور از یک سو، عدم مشـخص بـودن و شـفاف بودن وظایف ، اختیارات و روابط قاعده مند از سوی دیگر، مدیریت مرزهای کشـور را بـا مشـکل مواجـه کرده است .