چکیده:
هدف پژوهش حاضر، واکاوی تغییرات زمانی - مکانی توزیع فراوانی بارش روزانه روزهای بارشی ایران است. به این منظور، از دادههای بارش روزانه میانیابیشده به روش کریگینگ 1437 ایستگاه همدید، اقلیمی و بارانسنجی ایران طی دوره آماری 01/ 01/ 1340 تا 29/ 12/ 1382 پایگاه داده اسفزاری استفاده شد. برای بررسی تغییرات توزیع فراوانی بارش کل، دادهها به دو دوره تقسیم شدند. با برنامهنویسی در محیط نرمافزار متلب، توابع توزیع خانواده نرمال (نرمال استاندارد و لوگ نرمال) و گاما (گامای دوفراسنجی و نمایی) بر تکتک 7187 یاخته در هر دوره جداگانه برازش داده شدند و شاخصهای برازندهترین تابع توزیع فراوانی محاسبه و پراکنش مکانی و تغییرات آنها در هر دوره بررسی شد. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهند فقط دو توزیع خانواده گاما با سطح اعتماد 95 درصد شرایط لازم آزمون آماری کلموگراف - اسمیرنف در هر دو دوره را احراز کردهاند. تغییرات گسترده زمانی و مکانی در توزیع بارش بهعنوان یکی از مولفههای ردیابی تغییر اقلیم تایید نمیشود. محاسبه شاخصهای برازندهترین توزیع با روش گشتاور خطی، تغییرات جزئی در الگوی پراکندگی فضایی این شاخصها را نشان میدهد؛ برای نمونه، شاخص انحراف معیار نشان میدهد در 63 درصد مساحت کشور ازجمله ایران مرکزی و جنوب ایران، اعتماد به بارش در دوره دوم نسبت به دوره اول کاهش یافته است و افزایشیافتن نبود اطمینان به بارش، زنگ خطری برای آسیبپذیری اکوسیستمهای حساس این مناطق است.
The aim of this research is to investigate temporal-spatial variations in the frequency distribution of daily precipitation in Iran. For this purpose, data from daily precipitation were interpolated using 1427 synchronization, climatic and rain-gauging stations in Iran through Kriging method for the time interval of 1961/03/21 –2004/03/19 and were divided into two periods. Programming in MATLAB software environment with normal family distribution functions (standard normal and log-normal) and gamma (two-parameter and exponential) on a single 7187 pixells were fitted separately in each period to determine the fittest frequency distribution. The results show that, with 95% confidence level, gamma and exponential distributions were statistically able to obtain the conditions required for test. Extensive spatial and temporal changes in precipitation distribution are not confirmed as one of the components of climate change tracking. Calculating the fittest distribution parameters using linear momentum, this parameter indicates the slight changes in spatial distribution pattern; for example, the standard deviation parameter shows that in 63% of the country's area, including central and south of Iran and the confidence in rainfall in the second period has decreased compared to the first one. This increase in uncertainty is a hazard to the vulnerability of sensitive and fragile ecosystems in these areas.
خلاصه ماشینی:
محاسبه شاخصهای برازندهترین توزیع با روش گشتاور خطی، تغییرات جزئی در الگوی پراکندگی فضایی این شاخصها را نشان میدهد؛ برای نمونه، شاخص انحراف معیار نشان میدهد در 63 درصد مساحت کشور ازجمله ایران مرکزی و جنوب ایران، اعتماد به بارش در دوره دوم نسبت به دوره اول کاهش یافته است و افزایشیافتن نبود اطمینان به بارش، زنگ خطری برای آسیبپذیری اکوسیستمهای حساس این مناطق است.
پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسشهاست: آیا توزیع فراوانی بارش روزانۀ ایرانزمین طی چهار دهه دادههای این مطالعه تغییر کرده است؟ آیا شاخصهای شکل، مقیاس، میانگین و انحراف معیار برازندهترین تابع توزیع فراوانی در دادههای دورۀ اول نسبت به دورۀ دوم تغییر کردهاند و پراکنش مکانی تغییرات چگونه بوده است؟ دادهها و روش کار دادههای بارش روزانۀ 1437 ایستگاه همدید، اقلیمی و بارانسنجی ایران (شکل 1) طی دورۀ آماری 01/01/1340 تا 29/12/1382 میانیابیشده به روش کریگینگ در 7187 یاخته به ابعاد 1515 کیلومتر از پایگاه دادۀ اسفزاری[4] استخراج و به دو دوره تقسیم شدند: دادههای دورۀ اول از 01/01/1340 تا 29/12/1361 در آرایهای به ابعاد 71878035 و دادههای دورۀ دوم از 01/01/1362 تا 29/12/1382 در آرایهای به ابعاد 71877670 (ردیفها: تعداد روزهای دوره و ستونها: تعداد یاختهها) قرار داده شدند.
(2008), The changes of precipitation frequency distribution in Iran, Journal of Humanities, University of Isfahan, 30(2), 81-90.