چکیده:
عقل قدسی در نظر ابن سینا ، مرتبه ای از عقلانیت است که درآن برترین شکل ارتباط با عالم عقول صورت می پذیرد. انسان زمانی به این مرتبه از عقلانیت نائل می شود که معقولات را بدون سختی ، مرارت و صرف وقت ، تنها با بکارگیری حدس بدست آورد. صاحبان عقول قدسی در نظر ابن سینا برترین انسانها هستند و بالاترین مقام نبوت مخصوص آنهاست. این افراد به عنوان نخستین معلمان بشری معقولات اولی را ادراک کرده و آن را در اختیار سایر انسانها قرار می دهند. بوعلی در مورد نحوه ارتباط این قوه با عقل فعال و فطری یا اکتسابی بودن آن درآثار خویش به صورت متفاوت اظهار نظر می کند البته این وجوه به نوعی قابل جمع هستند. وی برای اثبات مساله چیستی و کارکردهای عقل قدسی از مبانی فلسفی خود چون مراتب وجودی عقل ، نحوه ادراک صور کلیه و همچنین آیات قرآن کریم مدد می جوید.
Sacred intellect in Avicenna, a degree of rationality in which the highest form of communication is done with the intellectual world. Reasonable time to the times of human rationality is achieved without difficulty, pain and time, only be achieved by applying guess. The owners of Avicenna's top intellects in human beings are sacred and highest prophet for them. These people are the first intelligible human teachers perceive first and put it to other people. . Bu-Ali about how to communicate the power of the active intellect and innate or acquired its own works differently to comment the funds are somehow retractable. To prove his philosophical question of the nature and functions of the sacred intellect as much existence of intellect, perception as well as all forms of The Holy Quran verses seeks help.
خلاصه ماشینی:
اين نفس به واسطه قوه عاقله ، توانايي ادراکي ، مافوق ادراک حيواني براي انسان فراهم ميآورد؛ بدين معني که انسان به واسطه آن ميتواند تعقل کند و بينديشد و مجهولات را کشف کند البته گاه ديده ميشود، که حيوانات نيز به کشف مجهول نائل ميشوند اما اين اکتشافات به صورت اتفاقي و خود به خود و از عنايات الهي است نه آنکه اين حيوانات پس از برخورد با مسائل به تعمق و تفکر پرداخته و با صرف وقت موفق به کشف مجهول ميشوند.
اما عقل فعال در نقش نور دهي و فعليت بخشي خود ضابطه مند است و آن عبارتند از اينکه : انسان ابتدا به وسيله حس ، صور محسوس را از ماده انتزاع و تجريد ميکند و سپس نيروي خيال در ظرف غيبت ماده ، صورت محسوس را مقدار بيشتري تجريد ميکند و پس از آن عقل انسان با حذف خصوصيات کمي و کيفي آن صورت ، استعداد و آمادگي افاضه معقولات را از سوي عقل فعال پيدا ميکند در توضيح اين مطلب بايد گفت : نفس ناطقه تنها با مطالعه صور جزئيه مستعد پذيرش صور کلي ميشود.
شايان ذکر است که با توجه به مکتوبات شيخ در مورد تفسير آيه نور و نظرات وي در زمينه اقسام معجزه و مقامات انبياء در آن و تفاوت نفوس ناطقه در برخورداري از قوه حدس (که در ادامه بدان اشاره ميشود) ميتوان حدس در مرتبه قدسي را مساوي با شهود دانست زيرا کشف و شهود در اصطلاح به معناي اطلاع از معاني غيبي و امور حقيقي که در حجاب است و اين تعريف با تعريف شيخ از مراتب بالاي دارندگان قوه حدس يکسان است (ابن سينا، ١٣٧١، ص ٨٨؛ همو ١٣٨٣، ص ٧٢؛ همو ١٤٠٤، ص ١٤١؛ حسيني کوهساري، ١٣٨٩، ص ١٤٣).