چکیده:
برای سخنگفتن از اوصاف الهی از دیرباز طریقههایی مطرح بوده است و به دو دستۀ کلی سلبی و ایجابی تقسیم میشود که این دو خود دارای زیرمجموعهها و تقسیمات فرعیاند؛ ازجمله تقسیم سلبی به طریقۀ سلب و سکوت، طریقه سلبی تفضیلی و طریقه سلبی- ایجابی است. آن چه در این نوشتار مدنظر ماست بررسی دربارۀ طریقه سلبی- ایجابی و نسبت آن با بیانپذیری خداوند است؛ زیرا این طریقه دارای تفاسیر و معانی مختلف نزد اندیشمندان است و برخی از این معانی با بیانناپذیری خداوند تضاد دارد. حال معنای طریقۀ سلبی- ایجابی نزد ابن سینا و علامه حلی چگونه است؟ رابطه طریقۀ سلبی-ایجابی با بیانناپذیری خداوند نزد این دو اندیشمند چگونه است؟ ابن سینا در باب ذات و صفات الهی صفات واجب تعالی را به سلبها و اضافه بازمیگرداند و با بیانناپذیری صفات و ذات الهی موافق نیست. علامه حلی بهنوعی بازگشت از ایجابی به سلبی قائل و صفات ایجابی را از راه سلب اضداد آنها میشناسد و بیانپذیری در صفات را نیز به توقیفیّت صفات محدود میکند. در این نوشتار ضمن بررسی معانی مختلف طریقۀ سلبی- ایجابی نزد اندیشمندانی چون ابن سینا و علامه حلّی، موضع کلی ابن سینا را که بازگشت همۀ صفات الهی به سلب و اضافه است، بیان میداریم
خلاصه ماشینی:
نسبت صفات سلبي خداوند با بيان پذيري او ّ در انديشۀ ابن سينا و علامه حلي حسن عباسي حسين آبادي تار يخ در يافت : ۱۳۹۵/۰۹/۲۹ | تاريخ پذيرش : ۱۳۹۶/۰۴/۱۶ چکيده براي سخن گفتن از اوصاف الهي از ديرباز طريقه هايي مطرح بوده است و به دو دستۀ کلي سلبي و ايجابي تقسـيم ميشـود که اين دو خود داراي زيرمجموعه ها و تقسيمات فرعياند؛ ازجمله تقسيم سلبي به طريقۀ سـلب و سـکوت ، طريقه سـلبي تفضيلي و طريقه سلبي- ايجابي است .
حال معناي طريقۀ سـلبي- ايجابي نزد ابن سـينا و علامه حلي چگونه اسـت ؟ رابطه طريقۀ سـلبي-ايجابي با بيان ناپذيري خداوند نزد اين دو انديشـمند چگونه اسـت ؟ ابن سينا در باب ذات و صفات الهي صفات واجب تعالي را به سـلب ها و اضـافه بازميگرداند و با بيان ناپذيري صـفات و ذات الهي موافق نيست .
از ميان فيلسـوفان ، کندي معتقد بود تنها با صـفات سلبي ميتوان خداوند را توصيف کرد؛ «او نه جسم ، نه صورت ، نه کم ، نه کيف و نه اضافه است و با هيچ يک از مقولات ديگر نميتوان او را توصـيف کرد» (الأهواني، ۱۳۶۲، ص ۶۰۲)، اما انحصار طريقه سخن گفتن از خدا به طريقه سلبي آنهم سـلب و سـکوت ، سـبب بياعتمادي به قواي عقل بشري براي شناخت خداوند ميشود و بر ِ اين اسـاس ، برخي فلاسفه و متکلمان شيعي – از جمله ابن سينا و علامه حلي – به طريقه سلبي به معناي سـلبي- ايجابي معتقدشـدند.