چکیده:
شورا در اسلام سابقه ای دیرین دارد.، مشورت منطبق با قرآن و سیره پیامبر(ص)در شکوفایی تربیتی و اخلاقی مسلمانان نقش مهمی داشته، نوع نگرش به شورا و کارکرد آن اسباب رشد و بالندگی جامعه و در برهه هایی موجب اختلاف و انحراف بوده است، قرآن بر شورا امر کرده و با شرایطی آن را یک اصل بر می شمارد. این مقاله افزون بر بیان جایگاه شورا و اصول حاکم بر مشورت، به توصیف نقش تربیتی و اجتماعی آن بر اساس عملکرد شورایی پیامبر (ص) و ائمه می پردازد و با تکیه بر اسناد و روایت ها به تحولات شورا در دوره خلفا پرداخته تا آثار این تحول و انحراف از اصول ترسیم شده اسلام، در اقدامات اخلاقی و تربیتی حاکمان اموی را آشکار سازد
خلاصه ماشینی:
رسول خدا(ص) مطابق تربیت اسلامی و آموزه های قرآنی اجازه مشورت در امور الهی و نص احکام نمی داد و مسلمانان صدر اسلام نیز چنان پرورش یافته بودند که هرگاه می خواستند در امری نظر مشورتی خود را ارائه نمایند پیش از اقدام از پیامبر(ص) راجع به الهی یا مردمی بودن مسئله، سوال می کردند پس از رحلت رسول خدا(ص) مسلمانان در مسیر شورا دچار انحراف شدند و به حدی که امر انتخاب خلیفه را بر خلاف آموزه های پیامبر (ص) شورایی کردند.
مردی شراب خوار را نزد ابوبکر آوره بودند، خلیفه از تصمیم گیری عاجز بود به یاران و اصحاب مراجعه نمود و بهترین نظر مشورتی را از علی (ع) شنید که فرموده بود، مرد را نزد مهاجر و انصار برده و بپرسند که آیا تاکنون بر این مرد آیه تحریم شراب را تلاوت کرده اند یا خیر؟ در صورت اول حد اجراء در غیر اینصورت با توبه آزاد شود، ابوبکر این نظر را پذیرفت و اجرا نمود و در نتیجه آن مرد با توبه آزاد شد ( کلینی، 1367: 2/16؛ مفید، 1413: 1/107) معصومان (ع) برای حفظ کیان اسلام و جاری شدن احکام الهی پیوسته با راهنمایی و طرف مشورت قرار گرفتن اقدامات شایسته ای را انجام می دادند، و حوزه احکام دینی از این جهت خاص قابل شور و مشورت بود، اما اصل و نص احکام جزء امور الهی بوده و معصومان به هیچ وجه اجازه مشورت و تغییر و تبدیل در اصل و نص را نداده اند، امری که در دوره خلفای اموی توسط مشاوران درباری دچار تحول بارز گردید.