چکیده:
در میان کتب شیعه، کتابهای شیخ طوسی از جایگاه ویژهای برخوردار است. از جمله کتاب الغیبة. این کتاب از یک سو کتابی کلامی و از سوی دیگر کتابی حدیثی است. شیخ در این کتاب روایاتی را گرد آورده که امروزه غیر از طریق او در دسترس ما نیست. همچنین نوع نگارش مباحث کلامی شیخ در کنار نقل حدیثی، به گونهای است متفاوت با آنچه اساتید او سید مرتضی و شیخ مفید در عموم نوشتههای خویش داشتند. همة اینها الغیبة را کتابی متمایز در میان آثار مکتب بغداد کرده است.
بین کتب المذهب الشیعی، منزلة کتب الشیخ الطوسی - منها کتاب الغیبة- هی منزلة خاصة. هذا الکتاب هو کتاب کلامی من جهة و کتاب روائی من جهة أخری. فی هذا الکتاب، قد جمع الشیخ الروایات التی وصلنا إلی یومنا هذا من طریقه فقط. کما أن اسلوب کتابة المباحث الکلامیة للشیخ، إلی جانب روایته الخاصة، متباین عن کتابة أساتذته، سید مرتضی والشیخ فی مکتوباتهم علی نحو کلی.کل هذه جعلت کتاب الغیبة متمیزا بالنسبة الی آثار مکتب البغداد.
among the Shia books, the books of Sheikh Tousi enjoy a special place. Specially Al-Gheibah. This book is a Kilami book from one hand and a hadithi book from the other hand. Sheikh in this book gathered traditions which are only kept for us through his books. Besides, the way of him in writing the Kilami discussions along with narrating Hadith is different from what his masters like Sayed Morteza or Sheikh Mofid used in most of their works. These points made this book unique among works of Baqdad school.
خلاصه ماشینی:
بزرگانی همچون صدوق و کلینی و آثار آنها در همة حوزههای دینی اعم از کلامی و فقهی و تفسیری، صبغة حدیثی دارد که این رویکرد، در مدرسة بغداد پیش از طوسی یعنی بغداد شیخ مفید و بغداد سید مرتضی چندان ادامه نیافت، ولی عامل مهمی در حفظ تراث حدیثی شیعه شد.
فضل – بنابر آن چه نجاشی و خود طوسی در فهرستهایشان تصریح کردهاند– کتب فراوانی داشته که حداقل سه کتاب او پیرامون موضوع مهدویت با عنوان «کتاب القائم7» و «کتاب الملاحم» و «کتاب اثبات الرجعة» است که متأسفانه امروزه در دسترس ما نیست، البته احتمال فراوانی وجود دارد که اکثر روایات نقل شده در آن کتاب، توسط جامعنویسان قرن بعد جمع شده باشد که در نتیجه امروزه در دسترس است.
فصل اول: فصل فی الکلام فی الغیبة شیخ در این فصل، مباحث کلامی فراوانی پیرامون اثبات وجود امام زمان در دوران غیبت مطرح میکند.
وی در این فصل تنها در رد واقفیه 22 روایت نقل میکند و در نهایت میگوید که احادیث دال بر امامت امام علی بن موسی الرضا7 بیش از این است و ما به همین مقدار اکتفا میکنیم.
فصل دوم غیر از نیم صفحة اول آن، فصلی کاملا حدیثی به شمار میآید که حجم مطالب کلامی این فصل تنها حدود 3% است و 97% باقی مانده به احادیث اختصاص دارد.
وی در این فصل پنجاه و پنج حدیث نقل کرده که 78% از حجم این فصل را شامل میشود و 32% باقی مانده، مباحث کلامی شیخ است.