چکیده:
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﯾﺸﻪ ﭘﯿﺮوان ادﯾﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و وﺟﻮد دﯾﺪﮔﺎه دار ﺑﻮدن ﺑﺤﺚ ﻧﺠﺎت ﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت در اﯾﻦ ﺑﺎره و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻣﻌﺎد و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ دﻏﺪﻏﮥ اﮐﺜﺮ اﻓﺮاد در اﯾﻦ ﺑﺎره، ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﺎﻣﻊ دﯾﺪﮔﺎه ﺻﺤﯿﺢ و ﺣﻖ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد. از ﻧﮕﺎه ﻗﺮآن آﯾﺎت ﻗﺮآن و رواﯾﺎت ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ و رواﯾﺎت اﻫﻞ ، اﻧﺴﺎن ﺑﯿﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ دﯾﻨﯽ ﺧﻮد در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻤﺎن، ﻋﻤﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ دﯾﮕﺮ در ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺠﺎت، ﺳﻌﺎدت و ﯾﺎ ﺷﻘﺎوت ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﯿﻒ ﮔﻮﻧﻪ، از ﭘﺴﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﻘﺎوت ﺗﺎ ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﻌﺎدت را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺟﺎی ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻮﻋﻮد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﻮﻋﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﺠﺎت ﺑﻪ روی اﮐﺜﺮ ﭘﯿﺮوان ادﯾﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎز ﺑﻮده، اﮔﺮﭼﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻌﺎدت ﺑﻪ روی ﺑﺴﯿﺎری ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
خلاصه ماشینی:
حال سؤال این است که آیا این روایات همۀ دوستداران اهلبیت از فرق مختلف را شامل میشود و یا اختصاص به گروه خاصی دارد؟ به نظر میرسد، با توجه به قرائنی که در برخی روایات در این باره ذکر شده است، این دسته از روایات فقط به شیعیان مستضعف اختصاص دارد؛ کسانی که ولایت اهلبیت را پذیرفتهاند و محبت آنان را در قلوبشان دارند، ولی به لحاظ معرفتی نسبت به جایگاه حقیقی آن بزرگواران جاهلند و در مقام عمل نیز آلوده به انواع گناهان و ملکات رذیله و دلبستگیهای مادی و دنیوی هستند، و این اختصاص از شواهد زیر قابل استنتاج است: شاهد اول: برخی روایات، ورود محبان امیرالمؤمنین به بهشت را منوط به محبت خالصانه و عدم شریک کردن کس دیگر (یعنی پیشوایان باطل) در محبت آن حضرت دانستهاند (کوفی، 1410ق: 408، ض؛ مجلسی، 1403ق، 7: 201) و برخی روایات نیز آمرزش گناهان (صدوق، 1406ق: 170، رقم4، ص) و ورود به حزب ائمه و همراه شدن با آنان در نجات و سعادت (قمی، 1404ق، 2: 65؛ مفید، 1413ق: 291؛ طوسی، 1414ق: 67 و...
اما در صورت نجات آیا به سعادت هم میرسند و وارد بهشت هم میشوند یا نه؟ وضعیتشان مبهم است، زیرا از آن جهت که ولایت ائمه را نپذیرفتهاند، مؤمن محسوب نمیشوند و از آن جهت که جهلشان به انکار نینجامیده، کافر به حساب نمیآیند و از سویی جز مؤمنان و برخی مستضعفان، کسان دیگر معلوم نیست وارد بهشت شوند و وضعیت نامعلوم و مبهمی دارند، مگر آنکه گفته شود روایاتی که دربارۀ جاهل قاصر در قسمت قبل گفته شده، عام بوده و شامل این دسته از افراد هم میشود؛ بنابراین اینان نیز سرانجام وارد بهشت میشوند و تفاوت این دسته با جاهلین قاصر در آن است که جاهل قاصر اگر اهل عمل صالح و اجتناب از محارم باشد، از ابتدا وارد بهشت میشود، ولی جاهل مقصر با همان شرایط به سبب تقصیر در معرفت و ایمان به امام حق، ابتدا وارد جهنم شده و سپس با شفاعت شافعان وارد بهشت میشود.