چکیده:
مقاله پیش رو با عنوان شیز در عجایب نامه ها بر اساس تحقیقات میدانی و کتابخانه ای درصدد تطبیق مبانی اسطوره ای شهر باستانی شیز با موقعیت حقیقی و کنونی آن برآمده است.بر این اساس سنجش مورد به مورد بناها و عوارض طبیعی مهم در آن مکان و تطبیق خواص زمین شناختی و اجتماعی آنها و توصیف بناها ضمن کار انجام می گیرد. به منظور تطبیق خواص بیش از هرچیز ضروری بود تاریخچه عجایب نامه ها و عجایب نامه نویسی در ایران و همچنین چگونگی شکل گیری شهر باستانی شیز و روند تغییر نام آن در دوره اسلامی مورد بررسی قرار گیرد و سپس مطالب مربوط به هر بخش از مجموعه بیان شود. بنابراین پس
از ارایه طرح پژوهش و چهارچوب نظری معرفی شهر شیز و اهمیت آن در دوره باستان و پس از اسلام از مهم ترین مباحث مطرح شده در مقاله است.قسمت عمده مطالب و عکس ها از کتاب های پروفسور ناومان آلمانی که در حال حاضر وی و تیمش اولین و مهم ترین تحقیقات را در زمینه تخت سلیمان انجام داده اند اقتباس شده.در نهایت با ارایه توضیح کلی در رابطه با مجموعه مذکوراثبات گردید که در نوشتن عجایب نامه ها صرفا قوه تخیل نویسنده بازیگر نیست بلکه شناخت از محیط،فرهنگ و مباحث تخصصی حوزه های مختلف نیز بر خلاف تخصص عموم در شکل گیری عجایب نامه ها نقش دارند.
خلاصه ماشینی:
"بررسی منابع نشان میدهد پس از اکتشافات اولیه باستان شناسی در تخت سلیمان نگاه تخصصی در این زمینه و معرفی عمومی آن صورت نگرفته است و کمتر کسی نیز از دیدگاه تطبیق و بررسی عجایب نامه ها بازمانده های این شهر باستانی را بررسی کرده است.
عکس شماره :2 تخت سلیمان(عکس از نگارنده) شیز در آینه تاریخ آتشکده شیز اوج آبادانی در این منطقه مربوط به اواخر پادشاهی ساسانی(قرن 6م) است که آتشکده "آذر گشسب" در این زمان به عنوان یکی از سه مرکز مهم حکومت و پرستشگاه مخصوص پادشاه و جنگجویان کاربرد داشته است و مورد توجه شاهان بوده چنان که در تاریخ طبری آورده اند:«بازگشت بهرام از پیکار ترکان از راه آذربایجان بود و همه یاقوت و جواهر تاج خاقان و شمشیر گوهرنشان وی را با زیور بسیار به آتشکده شیز داد»(طبری،1352: 2/624).
این تالار به وسیله ستونهای مدوری از خشت به سه بخش تقسیم شده و در اصل از سمت شمال دارای دیواری بوده است که احتمالا در آن پنجره هایی وجود داشته در شروع حفریات زمانی که تالارهای ستوندار از زیر خاک بیرون آمدند چون این تالارها به عنوان فرم معماری ویژه برای تاسیسات کاخ شناخته میشد و در متون نیز از تالارهای تاجگذاری و بناهای عظیم اعجاب انگیز در تخت سلیمان یاد شده بنابراین این مکان یک کاخ سلطنتی با پرستشگاهی کوچک برای شاه حدس زده شد."