چکیده:
کتاب معارف، مجموعه مواعظ، سخنان و نوعی یادداشتهای روزانه سلطان العلما بهاء ولد است که در آن، تجربه های روحانی مولف به شکل و زبانی خاصی بیان شده است. بهاء ولد در پاره ای از موارد، مطالب بسیار دقیق عرفانی را بوسیله زبان مجازی (تشبیه، استعاره و مجاز) و در کسوت لفظ، ادا می کند و به همین دلیل کلام او در بعضی مواقع پیچیده و مبهم است. ولی بهاء در بیشتر مواقع با شیوه نوین ادبی، تجارب پیچیده باطنی خویش را با استفاده از تمثیلهای ساده و عامه فهم، به آشکارا و عاری از ابهام عرضه میکند. زبان طبیعی و شخصی بهاء در معارف، با مفاهیم درونی و ذهنیاش به زیبایی پیوند مییابد. هدف از این پژوهش، مطالعه موردی ویژگیهای زبان عرفانی در کتاب معارف بهاء ولد میباشد.
بررسی زبان عرفانی بهاء ولد در معارف، ما را با عالم بی نظیری پیوند میدهد که گاهی در آن تجارب عرفانی ناب را مشاهده میکنیم و گاهی نیز بهاء ولد با استفاده از ابزار زبان، رویتها و کشف و شهودهایی را که در واقع در عالم بیداری برایش اتفاق افتاده است به نمایش میگذارد. مهمترین ویژگیهای زبان عرفانی معارف عبارتاند از: آهنگین بودن، آشنازدایی، متناقضنمایی، محاورهای و عامیانه بودن، تاویلگرایی، رمز و نمادگرایی، معنویتگرایی و روایتگری که این خصیصهها در اشکال متفاوتی در معارف نمود پیدا میکند، و این امر برگرفته از تجربه های عرفانی سمعی و بصری مولف است.
خلاصه ماشینی:
معارف بهاء ولد از جملة آثار مهم عرفانی است که به رغم دارا بودن ظرفیتهای پژوهشی فراوان، کمترمورد توجه محققان ادبی قرار گرفته است، و اغلب پژوهش هایی که در خصوص این کتاب صورت گرفته، جنبه مقایسه ای دارد که در آنها این اثر با آثار دیگران، به ویژه آثار مولوی از لحاظ محتوای و ساختاری مقایسه شده است علاوه بر این می توان به کتاب فریتس مایر با عنوان بهاء ولد، زندگی و عرفان او اشاره کرد که این کتاب در سال 1382دوبار: نخست توسط دکتر مریم مشرف و بار دوم توسط مهر آفاق بایبوردی ترجمه شده است.
(همان:239) یکی از گونه های تکرار که با زبان ساده و طبیعی او مناسبتی تام دارد تکرار زیاد حرف عطف « واو» تکرار این حرف موجب می شود تا خواننده در پایان هر جمله ضرب آهنگ دلنشینی را که ناشی از فرود آمدن آهنگ کلام در جملة قبل و برخاستن آن در آغاز جملة بعدی است احساس کند و از این اوج و فرود منظم در جملات متوالی لذت ببرد.
از میان صنایع بدیعی سجع گونه هایی نیز در کلام بهاء ولد حضور دارد از عوامل موسیقی ساز است، ناگفته نماند بهاء ولد به سجع توجه چندانی نکرده و این موضوع از کتابی که نه مطالب آن یکدست است و نه نثر آن، دور از انتظار هم نیست در زیر به نمونههای اندکی از انواع سجع موجود در این کتاب اشاره میکنیم سجع متوازی: «اکنون هماره حاجتها در همة نوع ها پیش الله طپان دار و از فیض او مزان دار تا تعظیم الله کرده باش» (همان:218).