چکیده:
یکی از راهبردهای بینالمللی سازما:ن ملل متحد، برای کاهش بلایا، ایجاد تابآوری جوامع در برابر سوانح طبیعی و انسانی است. در همین راستا، تحقیق حاضر، به ارزیابی و تحلیل میزان تابآوری اجتماعی در شهر مرزی زاهدان میپردازد. روش گردآوری اطلاعات به دو صورت؛ اسنادی و میدانی (پرسشنامه و مصاحبه) با توجه به شاخصهای فضای ذهنی شامل: سرمایه اجتماعی (اعتماد عمومی، اعتماد نهادی، مشارکت رسمی، مشارکت غیررسمی و آگاهی و تعلق مکانی) میباشد. جامعه آماری، تعداد 587730 نفر ساکن در مناطق 5 گانه شهر زاهدان بر اساس آخرین سرشماری عمومی (1395) میباشد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 384 پرسشنامه محاسبه و به روش نمونهگیری تصادفی ساده توزیع گردید. در تجزیه و تحلیل اطلاعات و دادهها از آزمونهای آماری شامل آزمون تی تکنمونهای و تحلیل واریانس یکطرفه استفاده شده است. بر اساس یافتههای پژوهش، در مجموع، این نتایج به دست آمده: میانگین کلی شاخصهای سرمایه اجتماعی (24/2) و تعلق مکانی (09/2) در تمامی مناطق پایینتر از حد متوسط (3) و دارای وضعیت نامطلوبی بوده و وضعیت هر یک از این شاخصها، در بین مناطق شهر با یکدیگر یکسان نیست. همچنین، مناطق یک، پنج و دو دارای وضعیت مطلوبتری نسبت به مناطق سه و چهار شهر زاهدان (حاشیهنشینان و مهاجرین عمدتاً در این دو منطقه زندگی میکنند) به لحاظ شاخصهای سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی هستند. در نهایت میتوان نتیجه گرفت که فضای ذهنی نامناسب در مناطق شهری زاهدان (مخصوصاً در مناطق 3 و 4) باعث آسیبپذیری و عدم تابآوری اجتماعی شهر گردیده و به تبع آن، امنیت اجتماعی[1] و توسعه این مناطق را به خطر انداخته است (فضای ذهنی نامناسب تهدیدی برای تابآوری شهر میباشد).
[1]. منظور، ناامنی اجتماعی است. بررسی ناامنی سیاسی موضوع این پژوهش نیست.
خلاصه ماشینی:
جدول ٧- آزمون تی تک نمونه ای برای ارزیابی شاخص های تعلق مکانی در شهر زاهدان {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع : یافته های پژوهش ، ١٣٩٦ نتایج حاصل ازآزمون تحلیل واریانس یک طرفه نشان میدهد که مقدار F برابر١٥/٨١شده است .
با توجه به اینکه ، امنیت و توسعه در مناطق مرزی با ضریب همبستگی بالا دارای رابطه ای مستقیم و دوسویه با یکدیگر هستند؛ به عبارت دیگر، توسعه و امنیت ، تاثیرات متقابلی در مناطق مرزی بر هم دارند (زرقانی، ١٣٨٦: ١٩١)؛ بنابراین ، میتوان نتیجه گرفت که پایین بودن شاخص های فضای ذهنی (سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی) در مناطق پنج گانه شهر زاهدان (بخصوص مناطق دو و چهار که عمدتا مهاجرنشین و حاشیه نشین هستند)؛ باعث آسیب پذیری و عدم تاب آوری (اجتماعی) این مناطق و به تبع آن ، امنیت اجتماعی و توسعه آن ها را به خطر انداخته است (به عبارتی، این فضای ذهنی نامناسب بعنوان تهدیدی برای تاب آوری شهر محسوب میگردد.
همچنین ، نتایج نشان داد که مناطق یک ، پنج و دو دارای وضعیت مطلوب تری نسبت به مناطق سه و چهار شهر زاهدان به لحاظ شاخص های فضای ذهنی (ابعاد سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی) هستند.
بنابراین ، میتوان نتیجه گرفت که پایین بودن شاخص های فضای ذهنی در مناطق پنج گانه شهر زاهدان (بخصوص مناطق دو و چهار که عمدتا مهاجرنشین و حاشیه نشین هستند)؛ باعث آسیب پذیری و عدم تاب آوری (اجتماعی) این مناطق گردیده است .