چکیده:
منابع تاریخی از گسترش درگیریها و اختلافات مذهبی در دوره حاکمیت آلبویه در بغداد سخن گفتهاند. این در حالی است که سالها پیش از تسلّط آلبویه بر این شهر، اهل سنت و شیعیان در این شهر سکونت داشتهاند. مسئله این پژوهش این است که با قدرت یافتن آلبویه در قالب حکومتی شیعهمذهب، در سیاستهای این حاکمیت و مدیریت امور جاری بغداد چه تغییراتی رخ داد که موجب بروز اختلافات مذهبی گردید. آنچه از خلال بررسی منابع به دست میآید نشاندهنده عواملی است که مهمترین آنها عبارتاند از: 1ـ تعصبات مذهبی عوام شیعیان و اهل سنت 2ـ رفتارهای حاکمان جامعه، ضعف مدیریتی و قدرت سیاسی آنان در این دوره 3ـ انگیزههای اقتصادی 4ـ نقشآفرینی عالمان و فقیهان بغداد.
Historical sources have spoken about the spread of religious conflicts during the rule of Buyid Dynasty in Baghdad. This is while many years before Buyid Dynasty dominated in that city, Sunni and Shiites resided in that city. The main problem in this study is that with the power of Buyid Dynasty in the form of a Shiite government, what changes have been created in the policies of this sovereignty and the management of affairs in Baghdad which have led to religious conflicts. A review of the sources indicates some factors among which the most important are: 1) Religious Fanaticism of Shiite and Sunni Muslims 2) The behaviors of community rulers, their weakness in management and their political power in this period 3) Economic motives 4) Role playing of the scholars and jurisprudents of Baghdad.
خلاصه ماشینی:
"بر این پایه در همه موارد بحث، منابع تاریخ اسلام از وقوع درگیریهایی در مناطق دیگر جهان اسلام غیر از بغداد حکایت میکنند که اصلیترین عامل آن رفتار عوام مسلمانان، از شیعه و سنی، است؛ از آن جمله درگیری و زدوخوردهای خونینی است که بین اهل قم و اصفهان در دوره حاکمیت رکنالدوله دیلمی به علت توهین به صحابه، به وقوع میپیوندد و در نهایت با دخالت رکنالدوله خاتمه مییابد.
اینگونه رویکردها باعث شده تا برخی از مآخذ سرچشمه اصلی ناآرامیهای شهر بغداد را در فتاوا و بهتبع آن تحریکات علمای حنبلی این دوره جستجو کنند و اختلافات میان علما در مباحثات علمی یا خطمشی سیاسی را باعث بروز کینه و اختلاف در جامعه قلمداد نمایند؛ برای نمونه در گزارش ابوعلی مسکویه در ذکر حوادث سال 362 هجری بغداد، از مناظره بین ابواحمد موسوی ـ نقیب طالبیین ـ و ابوالفضل وزیر سخن به میان آمده است؛ بر اساس این گزارش در این مناظره کار به جدال و لفاظی کشیده میشود و زمینه کینهورزی و درگیری این دو شخصیت مهم و تأثیرگذار را در سالهای پس از آن فراهم مینماید که در نهایت عزل ایشان از مناصبشان را در پی داشت.
ازاینرو اگرچه عواملی چون اقدامات سیاسی، تحریک شماری از علمای مذاهب اسلامی، نوع رفتار حکومت آلبویه و خلافت عباسی، ضعف آنان در کنترل و اداره جامعه بغداد و انگیزههای اقتصادی، در پدید آمدن اختلافات مذهبی این شهر مؤثر بوده است، اما ابزار مورد استفاده تمامی این عوامل، بهرهگیری از ظرفیت موجود در عوام مسلمانان شیعه و سنی است؛ بنابراین تلاش و اقدام برای آموزش و تربیت دینی ـ اخلاقی، آگاهسازی عموم مسلمانان در جوامع اسلامی، به خنثی نمودن هر نوع نقشه تفرقهافکنانه و اختلافبرانگیز داخلی و خارجی در ایجاد جامعهای آرام و امن برای اهل سنت و شیعیان یاریگر است."